Ertte-ertte bir cerde bir ullu tav el caşap bolğandı. Ol el bir talay zamannı içinde kayğısız işlep, macarğanların aşap, ırahat caşağandı.Caşay barğanda, bu elden adamla - bir-bir, eki-eki tas bolup tebiregendile. Adamlanı kalay tas bolğanların bir kişi bilip, ne hıysap etip bolmağandı; ne üçün deseng, adamla suv üzmezge cutulğança, tengizni tübüne taş batıp ketgença bolup, atı-çuvu çıkmay dump bolup kala edile. İzlerge tebiresele va!.. Kayrı barğın, kimge ne sorğun? Adamlanı alay cutup barğan naças küç kaydan çıkğanın tabarğa, anı tersligine colukdururğa süyüp, izlep turğan elde köp cigitle da bar edile.

Alay hatanı kaydan çıkğanın bilmey, bir işekli bolğan cer da bolmay, izlep çığıv kara tuman olturğan karangı keçege karağan kibik bolup kala edi. Adamla va tas bola edile. Adamlanı belgisiz kurup ketivleri ne keçe, ne kün dep bolmay, el azdan az bola bara edi. Anı bla birge malla da dump bolup kala edile. Bir talay cılnı içinde izlev bir da kurumay edi, alay tabılğan a bir cangız can etmey edi. Bek uzak bolmay, bu elni tögereginde konşu elle bar edile. Hatanı ala, ol konşu elle, ete bolurla dep, işekli bolur karıv da cok edi. Ne üçün deseng, bu elle bir birleri bla tatlı caşay edile. Sora adamla va, har elden da birça tas bola edile.

Alay ete, elni adamlarından üçden birinden köp kalmadı. Halk işine çığıp işlep kaytırğa korkğandan, işge kavum-kavum cürüp tebiredi. Saban sürgende da cıyın bolup, biçennge çıkğanda da cıyın bolup, vuğa barğanda da 5 - 6 adam birge cürüp başladıla.

Bu elde anaları ertte okuna ölüp, ataları va, birsileça, tas bolup kalğan üç caş caşay edile; ala öksüz kalğanda, canı avruğan adam ne berse, andan başha ırıshıları bolmay ösgen edile, kişile bolğan edile.

Tamata bla ortançı caşla ekisi da asırı tınç, zaransız, kişige artık sözsüz bolğandan, alanı atları da köp aytılmağandan, alanı atları endige deri esde kalmağandı; kiçileri va, asırı hıpıyardan ne zatnı da amalın taba bilgenden,  kerti sözüne kerti cetmegen, ötürük sözüne - ötürük cetmegen, elde kimge da sohan bürtük kibik belgili Temir-Bolat bolğandı.

Üç karındaş da birde sadakların da ullu biçakların da alıp, uzak uvğa atlanıp ketgendile. Ala tavla taba bara ketip, «Buv müyüzle kezi», - dep bir cerde catma koşçuk da etip, bir tört-beş künige bılayda uvğa aylanırbız dep, tohtaşhandıla.

Erttenlikde, tamataları koşda aş eterge kalıp, ortançı bla Temir-Bolat uvğa ketgendile. Tüz ala ketgenley, kesi bir karış, sakalı va ming karış bolğan bir kişiçik, horazğa da minip, koşha kelgendi.

«Salam aleykum! - dep, horazdan tüşüp, kişiçik koşha kirdi.

- Aleykum salam, cuvuk bol, - dep, caş alay aytıp boşağınçı, kişiçik sakalından bir tüknü alıp, caşnı kolun, ayağın da baylap, arka uzunundan sincir kayişça kobarıp, horazğa minip ketdi da kaldı.

Caşnı da karındaşları keldile. Bek açıv em seyir etdile. Şöndü okuna caşnı kolun-ayağın teşdile. Erlay azık etip, aşağan da etip, ol keçe tanga çıkdıla.

Ekinçi erttenlikde, ortançıları aytdı: «Büğün koşda men kalama, siz a barığız da etalğanığıznı eterge küreşigiz», - dep ala ketginçi okuna, otha kazan asdı, öltürgen kiyiklerini bir butun kazanña saldı. Arsar bola-bola, tamata karındaşı da, Temir-Bolat da uvğa ketdile; «biz tüşde okuna kaytırbız», - dedile.

Ala da ketip, bir kesek bolğanlay, koşnu töbe canından, horazğa mingenley, biyağı kişiçik keldi. Karap, caşnı sağayıp turğanın körgenley, salam da bermey, sakalından bir tüğün alıp, anı arkan athança atıp, caşnı tutdu. Eki kolun, eki ayağın da baylap, sırtından kayiş kobarıp, bılay aytdı:

- Siz nasıplı kutulğanığız üçün manga ıspas nek etmeyse? Men tuthanımı cibermey alıp ketivçü edim, sizni va koyup ketgenim üçün sav bol deseng a, cuk bilmegen teli, - dep, ışarmış kibik etip, horazına da minip: «Hayda, sav coluğuşayık, eligizge da menden salam ayt; elni tavushunçu unutmam dep, anı da bildir», - dep ketdi.

Tüş alağa da turmay, caşla aşığıp, bir cuğutur da öltürüp, kaytdıla. Açıvdan öle, karındaşlarına çabıp, ayağın, kolun da boşlap, bitev haparnı aytdırdıla.

Oynay, küle, gıntdıla ete aylanıvçu Temir-Bolatnı cüregi, karındaşlarına karağanı sayın, çança, alanı ol kıyınlıkğa tığılağanlay tözüp, mudahlanıp turğanların kötüralmay, cüregi çögüç bla urğança etip başladı. Közlerinden tobuklarına akğan cilyamuğunu issiligi, etine cün taraknı iyneleri cetgença tiye edile.

Temir-Bolat kesi kesin begitip, karındaşlarına aylanıp: «Ol murdarnı tersligi kuru sizni arkalarığızdan alıngan kayişle bla boşalmaydı. Ol bizni ösdürgen carlılanı kanı bla esirgendi. Ne da ol kannı kusar ne da meni da cutar!» - dep ullu biçaknı çığarıp uppa etdi da, kınına alay saldı. Sora karındaşlarına: endi siz bir canına ketip, buğup karap turuğuz, koşda va men kalayım deli. Ala bukdula. Temir-Bolat a et bişirirge karmaşıp tebiredi. Saklaydı, saklaydı - kişi kelip körünmeydi.

Künnü avurluğu ketip tebiregendi, caşla aşarğa olturdula. Ala aşay turğanlay, bir karılğaşçık, tüz da başlarında butakğa konup, cırlap başladı.

Temir-Bolat karılğaşçıqğa bir eki sızdırğan da etip: «Kel, azıknı zamanında kelgense, sıylayık, kesing da endige deri bizden cılı cerlege nek uçmay turasa? - dep, süysünüp nakırda etdi. Karılğaşçık tillenip: «Men sizge Cumuş bla kelgenme. Sen, Temir-Bolat, koşda kesing kal; nögerleriñ bukğan etgenlikge, seni duşmanıng anı biledi, ol korağan etmeydi, alay üç, tört adam bolğan cerge barmavçudu. Sen hayt deseng - horlarıksa: anı neden öllüğün men da bilmeyme. Da ol edi aytırığım: meni da sizni elde uyam bardı, har cayda kelivçüme. Hayda, kuvançlı coluğuşayık keli cayda!» - dep, uçup ketdi.

Caşla karılğaçnı aythanlarına bek seyir etdile. Temir-Bolatnı kölü asırı igi bolğandan a, kesine duniya bla bir karıv koşulğança kördü.

- Da, - dedi Temir-Bolat karındaşlarına, - siz elge barığız da, adamla nöger etip, meni izlesegiz, bılaydan izlep başlağız, men a saklayım. Anı ölür amalın men da bilmeyme, alay başı ketenge kişini çıdap kermegeni da, nasıbım bolsa, başın taydırırğa küreşirikme dep karındaşların elge ciberdi

Caşla ketgenley, biyağı kişiçik horaznı da başındai tarthanlay keldi.

Salam aleykum, ahşı ulan, konak alamısa - dep, kişiçik mashara etdi.

Da seni kibik tamatanı özengisine cabışıp, atdan tüşürüp, konak etgen, manga atha minñen kibikdi, meni caşha körme da, ciger atınga min, özenginge cabış atdan tüşürüp, sıylı konak eteyim, - dedi Temir-Bolat.

Da namısınga köre savğalayım men seni, konak alıv kolaylığıngı da köreyim dep, horazğa minerge arı burulğanlay, caş ullu biçak bla urup, kişiçikni başın taydırdı. Alayda kişiçikni başı sekirip horazğa minip ketip tebiregende, caş anı ızından boldu.

Bara-bara ketgende horaz bir kart emen terekni tübünde teşikge taşaydı. Temir-Bolat a ızından teşikge kirdi.

Bara ketgende, bir temir eşik eki canına açıldı. Kirip karağanda ol kişiçikni kesi caşağan bir zalim kalası: tögeregi temir çaldişle bla begitilip, anı içinde va ne keçe, ne kün arkaların tüzetmey işlegen duniya bla bir nasıpsız halk köründü. Kişiçikni üyü cilyav boldu. Anı ölmey kalmazlığı belgili boldu.

Temir-Bolat barıp, kişiçikni közüne bir karağanlay, kişiçikni sav bolluğun bilip, Temir-Bolatnı sakallı başçık bolğan cerge bılay aytıp çakırdıla:
«Sakalım ming karış bolğunçu caşağan edim men kişige horlatmay, alay sen horladıng. Msni horlağannı canım savlay entda da bir körürge süeme. Kel da biçağıngı burnu bla başımı örge kötür da, közünge bir karama koy»

Temir-Bolat kişiçiknn kızına aylanıp:

«Ariw kız, bek alğın sen bitev eşikleni aç da, bu carlı halknı üydegilerine barma koy», - dedi.

Kız Temir Bolatnı aythanın etdi. Bitev adamla da Temir-Bolatnı tegeregine cıyıldıla.

Temir-Bolat kesi ellileni, kesine sadaka berivçüleni tanıp, kuçakladı.

Kişiçikni kızı cuvap saklap gurğanın körüp, Temir-Bolat aytdı:

- Ey, arivladan da ariv kız! Bar, atanga alay ayt. Bizde itni tayak bla bir ursa, er kişi yelgürürça uradı. İtni tayak bla ekinçi kere urğan mahtavlu tüyüldü. Men anı körürge izlemeyme. Ol meni körmey caşağandı, körmey ölgen da etsin.

Ma alay bla ol kadar adamnı da kutultup, eline barıp, andan berisinde ırahat caşap büğün da hayt dep turadıla.

Temir-Bolatnı atasını va ölgen haparın aythan edile.