«Karaçay» gazetni oktyabrnı 19-da çıkgan nomerinde «Bu baylık nek tas bolgandı?» degen atı bla Türkden ahlubuz Metin Güçlünü statyası basmalaññandı. Barıbıznı da tıñısız etib turgan soruvnu saladı anda avtor. Milletibiz tas bolurga başlagandı, deb kuvgun etedi. Keslerinden, Türkden, kimni da cüregin kıynarça ülgüle bla begitedi aythanın. «Bizde kalay ese da, buruññu curtubuzda Karaçayda ana til, milletlik saklansa», degen muratın bildiredi. «Karaçay» gazetde ol tukum korkuvlanı, kaygılanı üslerinden söz költürülgenley turadı. Alay a tügel Metin Güçlü karnaşıbız suratlagan halga ceterikbiz deb kişi da sagış etib bilmeyme. Suv çıkgan cerinde taza bolganıça, halknı halklıgı da kesi caratılgan cerde taza saklaññanına söz cokdu.
Bütün da bek az sanlı halknı. «Stavatından çıkgan itni börü aşaydı», degen aytuv kerti bolub kaladı caşavda. Tüz aytadı avtor duniyaga artık katışmay, bir cayaklab caşagan, kesi tilinde işin, cumuşun bacargan, oyumun, sezimin da bildirgen muhacir bölekge başha til kerek bolmagandı. Art oncıllıklada va, caşav halla türlenib, okuv-bilim kerek bolub, adamla tışına çıga başlaganlarında, birigib caşagan camagat sedireb, karıvun tas etib tebregendi.
Bütevley globalizatsiyanı ırhısına az sanlı halkla koy, ullu halkla da karuv etalmay kalgandıla. Bizni Türkdegi ahlularıbız bütün kıyın bolumga tüşübdüle. Ala ilinir zat kalmagandı, caşav kalabalık, alanı kuş tügünley, tört canına çaçadı. Anı bek ariuv suratlaydı Güçlü. Türknü, anda bolub kelgen bir kavumubuz süyümlü, alamat etib, ülgüge tutub, añña mahtav cırla cırlaganlıkga, kertisinde, koy teri kablagan börüge uşaydı ol. Kesi tillerinde okurça, ürenirça madar bermegendi Türklüleden başha milletleni birine da. Birde ariuvluk bla, birde zorluk bla bütev muhacirleni Türklendirgendi. Milletliklerinden, atlarından, tukumlarından da ayırgandı. Ho, anda Kavkazdan muhacirleni arasında ullu bilim alıb, ullu kral kulluklaga tüşüb, bay bolub, atları aytılganla az tüldüle. Alay a ol zatla üçün bizni bir ahlularıbız ana tillerin, milletliklerin kurman etgenlerin esge alsañ, suklanır, kuvanır zat körmeyse. Ma anı bek ariuv açıklaydı statyasında cürek kıçırıgında, sıyıtında bizni ahlubuz Metin Güçlü. «Anda, akkalarıbıznı curtu Karaçayda da, bizniça bola tura esegiz, ne nasıbıbız kalgandı bizni?» deb tıhsıydı.
Urbanizatsiya bla globalizatsiyanı zaranları, ayhay da, bizlege da buruññu ata-baba curtlarında caşagan Karaçaylılaga da zaranların tiyiredile. Tav elleribiz tozuraydıla, alanı algıññı bereketleri, hurbatları ketedile. Milletni aslamı töbenlege köçüb, adam san tamam cukargandı. Algıññı adeb-namıs hal, adet, innet, nüzür türlenñendile. Ana tilni bolumu da. Ala bla birge va halkda bolmagan osal kılıkla köbee baradıla birbirin öltürüu, tonav, gudu, ötürük, sayaklık, hatersizlik, cutluk, malközlük, degença zatla. Kesi kesibizni kadarıbızga sansızlık etgenibiz, birigirge col tabalmaganıbız eslenedi.
Art cıyırma cılnı içinde Karaçay atına hazna adamı bolmagan şaharlada Çerkessk, Narsana şaharlada san bla Karaçaylıla ekinçi orundadıla, Cögetey Ayagı, Teberdi şaharlada caşagan milletni va aslamı Karaçaylıladıla. Elçileni şaharlaga sarkıb barganların Güçlü baş korkuvga sanab keltirgen misaldı. Bizde elleden aslamına, nasıbha, respublikanı içinde şaharlaga köçedile. Alada va şaharlada, Türkdeça bolmay, şkollada ana tilden dersle bardırıladıla, okuyum, bileyim degeññe. Kral az sanlı halklanı kısmaydı, unukdurmaydı. Alanı ana tillerinde kitab, gazet çıgadı, televideniye, radiyo işleydi, teatrla, cır-tepsev ansambille bardıla. Alaydı da, Güçlünü «Em bay Orus kral, millet tille, kulturala aynısınla, saklansınla deb, tablıkla kuramaymıdı, açha bermeymidi?» degen soruvuna bu ülgüle cuvab etedile.
«Ogese, kıyınlık kesibizdemidi?» degen soruvuna va «ho» deb kısha cuvab berirge kerek bolur, eşta. Kertidi, aythanıbızça, bügünlükde duniya tsivilizatsiyanı havasından solumay madar cokdu bizlege da. Ol uvlu hava va bizlege koy, ullu halklaga da kaygı saladı. Globalizatsiya alanı ençi millet şartların sürtüb, birbirlerine uşata baradı. Tillerin buzadı, halilerin, kılıkların türlendiredi. Bizge va, bu bolumda az bolganıbız sebebli, ullu kobañña koşulgan gitçe suv cutulub, tas bolub kalgança, tilibizni unutub, kurub keterge kıyın tüldü. Tarihden belgilidi, tillerin tas etgen halkla, ne ullula bolgan esele da, Cer üsünden kurub ketgendile. Ol sebebden tilni halknı halklıgını baş şartın saklavga bütev küçnü salırga kerekdi. Alay eterge madarla Türkdeça bolmay bizde bardıla cazmabız, şkolubuz, gazetibiz, kitabıbız, televideniyebiz. Sıñar ana tilde söleşirge, okurga, cazarga üretgença, ana tilde oyum, sagış eterge da üretirge kerekdi caş tölünü. Söz bla tüz hayırlanırça, alanı iç maganalarına köre cürütürça, usta, çemer söleşirça. Anı bla birge tavlu kılıkga, adebge, namısha, adetge,törege üretirge kerekbiz.
Ayhay da, ençi krallıgı bolmagan, tili kral tilge sanalıb, kral cumuşlanı bacarmagan gitçe milletge bek kıyındı tilin, tinin saklamaklık. Caññı zamanlaga, hallaga köre ilmu, tehnika, meditsina, filologiya, filosofiya, politika, ekonomika bla baylamlı internatsional sözle, terminle kaysı halknı tiline da kire keledile. Bügün cürügen Orus tilni da tüz carımı başha tilleden sözledile. Em köb söz musliman din bla birge koşulgandı Karaçay-Malkar tilge. Artda va, XIX.çu ömürde, Orus tilden, anı üsü bla va tış krallı tilleden da köb söz alganbız. Al közüvde halknı turmuş caşavu bla baylamlı alıññan sözle hayırlandırılgandıla. Ala az bolganları sebebli, alanı ana tilibiz kesini coruklarına boysundurgandı, tolusu bla eritib, kesilegendi. Küpse (kupets), çot (sçöt), çertgen (podçerknut) degença sözleni.
XX.çı ömürde kirgenleni aslamı va, adamla Orusça igi bilgenleri sebebli, tilni coruklarına köre türlendirib da küreşmey, alaylay cürütedile. Mından arı da tilibizge caññı sözle, terminle tohtavsuz kire barlıkdıla. Añña karuv etallık tülbüz. Ol sebebden, başında aythanıbızça, bizni borçubuzdu tilibizni baylıgın, küçün tas etmezge, anı madarların tolu hayırlandırırga ürenirge. Güçlü aythança, elleribizni saklarga, alada şkollanı küçlü eterge, caş tölünü ana tilni okutuvga, millet adetlege, kılıklaga, adebnamıs törelege üretirge kerekdi. Ana tilden dere bergen ustazlanı, tininnet baylıknı aynıtuvga kıyın salganlanı, meni sartın, millet baylıkga sanarga, alaga ayırıb es bölürge, költürgüçlük eterge tıyınşlıdı.
Adamla elden çaçılıb ketmezça, ala tınç da, melhum da caşarça bolumla kurarga kerekdi. Ne caşıruv, kral ol bolumlanı kuragınçı köb zaman ozub keterge da bollukdu. Adamga «patriot bol», «eliñi-ceriñi atıb ketme» degen bla anı tıyallık tülse añña aşarga-caşarga, üydegisin asırarga kerekdi. Kalay ayıb eterikse anı üçün? Bizni tav curtda cerçilik sanagat bla küreşirça tablık cok ese da, ol bek baydı. Turizmni halın duniya daracaga cetdirirge, ellede gitçe tsehle, cav-bışlak, süt-ayran zavodla, gara emda tüz suvla kuygan ullu predpriyatiele, taş, agaç caraşdırgan, mebelь etgen, altın, başha cer haznala çıgargan kombinatla işlerge bollukdu. Ol zamanda millet iş kollu da, rıshılı da bollukdu, bir elçi elin koyub bir carı keterik da tüldü. Anı kibik millet kulturanı, iskusstvonu aynıtuvga kerti, közbavsuz es bölüne, adamla köllenikdile, curtların taşlarık tüldüle. Busagatda da bardıla allay zatlanı eter muratla respublikanı vlastlada. Özge ala ol muratların tolturgunçu kalay bolayık da?
Milletde, şukur Allahha, rıshılı adamla köbdüle, ala, keñde aylaññannı koyub, kesi ceribizde, curtubuzda ol aytılgan zatlanı eterge açhaların salsala bek aşhı edi. Allay ülgüle katıbızda bardıla. Söz üçün, Araşukov tuvgan eli Habezde futbol komandala kurab (sabiyle bla abadanladan), ala ne canından da horlamlı bolurça, ne kerek ese, anı etedi. Anı kibik demografiya halnı macalga aylandırır nüzür bla, fond kurab, sabiy tabhan analaga 10-şar miñ som beredi. 7-çi sabiyni tabhan tişiruvga va 100 miñ som boluşluk etedi. Elinde eski carıklık üynü, caññırtıb, caraşdırıb, bügüññü zamañña kelişgen alamat mekam etgendi. Anıça, biznesmen karnaşla Derevle da fahmulu sabiylege litsey açhandıla, har Çerkes elde boks, şahmat sektsiyala kurab, har ne kereklilerin bacarıb turadıla, bek añılı,bolumlu sabiyleni va tış krallaga iyib okutadıla. Bu halknı başha ulanı Hapsirokov da tuvgan elini oramların, soluv parkın caraşdırıb küreşedi, camagatnı cumuşlarına caragan köb iş etedi. Ol caşlanı küçleri bla Habez el şahar türeün ala baradı. Ala kesi milletlerini tarihini, tin-innet haznalarını üsünden da ullu ilmu kitabla çıgarthandıla.
Bizde da bardıla allay madarları bolgan caşla, aladan da ullu işleni eterge kollarından kellikdile. Ala tuvgan halklarını cazuvuna kaygırsala, Güçlü’ça, ana tilim, milletim, Ata curtum, tuvgan elim dey bilsele, birikmeklikda, bereketda, nasıb da kellik edile Karaçayga. Statyanı avtorunu, Dommay, Teberdi, Arhız satılıb baradıla, degen korkuvu va, Allahha şukur, alay tuthuçlu tüldü alaga iyelik bizni caşla etedile. Sıñar halkıbızga cararga talpısala, tışından kelgen konaklaga tabigatıbıznı ariuvlugun kibik, halkıbıznı ariuvlugun, halallıgın, tininnet baylıgın da körgüze bilsele, kim da anı süyüb keterça eteele ma andadı magana. Kadar alay bolub, kişi curtlaga tüşgen ahlularıbıznı kaysı biri da, Metin Güçlüça, «Bizge ne bola başlagandı, ana tilibiz, milletligibiz saklanırmı?» deb, cürek avruvlu bolub turadı, desek, ötürükçü bollukbuz. Tilin tas etib, başha tilni algan, anda sagış-oyum etgen adam anı havası bla birge halisin, adeb-namıs añılamların da aladı. «Alay bolub nek kaldım?» deb, kesin kıynab da küreşmeydi. Ol sebebden, anı unutmay, caş tölübüznü kanı buzulmazça, millet sezimleri tas bolmazça, ol başha tilge, diññe da terilmezça, başha milletge suklanmazça etüv bügüññü abadanlanı borçlarıdı. Ata-babalarıbızga kertilik milletibizni, ana tilibizni, dinibizni, tuvgan ceribizni süyüvdü. Ol süymeklik tarkayıb bara bolurmu anda buruññu seyirlik curtubuz Karaçayda deb, tıñısızdı Güçlü. Bügün Ata curtunda caşagan Karaçaylılagadı anı ışanuvu, milletni, ana tilni, tavlu kılıknı, adetni da saklarla, kişi cerlede ahluların da unutmazla, coklarla, boluşurla, deb. Ayhay da, tamırları tuvgan cerge begib turgan halkına ışanmay, kimge ışannıkdıla tışında ahlularıbız?
«Bizge bolur bolgandı» deb koyarga bollukbuz, caññız Ata curtdagı Karaçay bir caşaga edi ansı», deb, tilegi oldu uzak Türkdegi karnaşıbıznı. Tileginde korkuvu da seziledi bizni üçün. Ol korkuv tamallıdı, özge biriksek, bir hata da bolluk tüldü bizge. Har ne da kesibizni kolubuzdadı. Allah küç bersin halkıbızga, har biribizge.
Karaçay Gazetesi
КЕРТИСИ ДА ТЕРСЛИК КЕСИБИЗДЕДИ
АСКЕРБИЙЛАНЫ Хусейн
«Къарачай» газетни октябрны 19-да чыкъгъан номеринде «Бу байлыкъ нек тас болгъанды?» деген аты бла Тюркден ахлубуз Метин Гючлюню статьясы басмаланнганды. Барыбызны да тынгысыз этиб тургъан сорууну салады анда автор. Миллетибиз тас болургъа башлагъанды, деб къуугъун этеди. Кеслеринден, Тюркден, кимни да джюрегин къыйнарча юлгюле бла бегитеди айтханын. «Бизде къалай эсе да, буруннгу джуртубузда Къарачайда ана тил, миллетлик сакъланса», деген муратын билдиреди.
«Къарачай» газетде ол тукьум кьоркьууланы, къайгъыланы юслеринден сёз кёлтюрюлгенлей турады. Алай а тюгел Метин Гючлю къарнашыбыз суратлагъан халгъа джетерикбиз деб киши да сагъыш этиб билмейме. Суу чыкъгъан джеринде таза болгъаныча, халкъны халкълыгъы да кеси джаратылгъан джерде таза сакъланнганына сёз джокъду. Бютюн да бек аз санлы халкъны. «Стауатындан чыкъгъан итни бёрю ашайды», деген айтыу керти болуб къалады джашауда.
Тюз айтады автор дуниягъа артыкъ къатышмай, бир джаякълаб джашагъан, кеси тилинде ишинджумушун баджаргъан, оюмун, сезимин да билдирген мухаджир бёлекге башха тил керек болмагьанды. Арт онджыллыкълада уа, джашау халла тюрлениб, окъуубилим керек болуб, адамла тышына чыгъа башлагьанларында, биригиб джашагъан джамагъат седиреб, къарыуун тас этиб тебрегенди. Бютеулей глобализацияны ырхысына аз санлы халкъла къой, уллу халкъла да къарыу эталмай кьалгьандыла. Бизни Тюркдеги ахлуларыбыз бютюн къыйын болумгъа тюшюбдюле. Ала илинир зат къалмагъанды, джашау къалабалыкъ, аланы къуш тюгюнлей, тёрт джанына чачады. Аны бек ариу суратлайды Гючлю. Тюркню, анда болуб келген бир къауумубуз сюйюмлю, аламат этиб, юлгюге тутуб, анга махтау джырла джырлагъанлыкъгъа, кертисинде, къой тери къаблагъан бёрюге ушайды ол. Кеси тиллеринде окъурча, юренирча мадар бермегенди тюркпюледен башха миллетлени бирине да. Бирде ариулукъ бла, бирде зорлукъ бла бютеу мухаджирлени тюрклендиргенди. Миллетликперинден, атларындан, тукъумларындан да айыргъанды. Хо, анда Кавказдан мухаджирлени арасында уллу билим алыб, уллу кърал къуллукълагъа тюшюб, бай болуб, атлары айтылгъанла аз тюлдюле. Алай а ол затла ючюн бизни бир ахлуларыбыз ана тиллерин, миллетликлерин къурман этгенлерин эсге алсанг, сукьланыр, къууаныр зат кёрмейсе. Ма аны бек ариу ачыкълайды статьясында джюрек къычырыгъында, сыйытында бизни ахлубуз Метин Гючлю. «Анда, аккаларыбызны джурту Къарачайда да, бизнича бола тура эсегиз, не насыбыбыз къалгъанды бизни?» деб тыхсыйды.
Урбанизация бла глобализацияны заранлары, айхай да, бизлеге да буруннгу атабаба джуртларында джашагъан къарачайлылагъа да заранларын тийиредиле. Тау эллерибиз тозурайдыла, аланы алгъыннгы берекетлери, хурбатлары кетедиле. Миллетни асламы тёбенлеге кёчюб, адам сан тамам джукъаргъанды. Алгъыннгы адебнамыс хал, адет, иннет, нюзюр тюрленнгендиле. Ана тилни болуму да. Ала бла бирге уа халкъда болмагъан осал къылыкъла кёбее барадыла бирбирин ёлтюрюу, тонау, гуду, ётюрюк, саякълыкъ, хатерсизлик, джутлукъ, малкёзлюк, дегенча затла. Кеси кесибизни къадарыбызгъа сансызлыкъэтгенибиз, биригирге джол табалмагьаныбыз эсленеди.
Арт джыйырма джылны ичинде къарачай атына хазна адамы болмагъан шахарлада Черкесск, Нарсана шахарлада сан бла къарачайлыла экинчи орундадыла, Джёгетей Аягъы, Теберди шахарлада джашагъан миллетни уа асламы къарачайлыладыла. Элчилени шахарлагьа саркъыб баргъанларын Гючлю баш кьоркъуугъа санаб келтирген мисалды. Бизде элледен асламына, насыбха, республиканы ичинде шахарлагьа кёчедиле. Алада уа шахарлада, Тюркдеча болмай, школлада ана тилден дерсле бардырыладыла, окъуюм, билейим дегеннге. Кърал аз санлы халкъланы къысмайды, унукъдурмайды. Аланы ана тиллеринде китаб, газет чыгъады, телевидение, радио ишлейди, театрла, джыртепсеу ансамблле бардыла. Алайды да, Гючлюню «Эм бай орус кърал, миллет тилле, культурала айнысынла, сакълансынла деб, таблыкъла къурамаймыды, ачха бермеймиди?» деген соруууна бу юлгюле джууаб этедиле. «Огъесе, къыйынлыкъ кесибиздемиди?» деген соруууна уа «хо» деб къысха джууаб берирге керек болур, эшта. Кертиди, айтханыбызча, бюгюнлюкде дуния цивилизацияны хауасындан солумай мадар джокъду бизлеге да. Ол уулу хауа уа бизлеге къой, уллу халкълагъа да къайгъы салады. Глобализация аланы энчи миллет шартларын сюртюб, бирбирлерине ушата барады. Тиллерин бузады, халилерин, къылыкъларын тюрлендиреди. Бизге уа, бу болумда аз болгъаныбыз себебли, уллу къобаннга къошулгъан гитче суу джутулуб, тас болуб къалгъанча, тилибизни унутуб, къуруб кетерге къыйын тюлдю. Тарихден белгилиди, тиллерин тас этген халкъла, не уллула болгъан эселе да, Джер юсюнден къуруб кетгендиле. Ол себебден тилни халкъны халкълыгъыны баш шартын сакьлаугъа бютеу кючню салыргъа керекди. Алай этерге мадарла Тюркдеча болмай бизде бардыла джазмабыз, школубуз, газетибиз, китабыбыз, телевидениебиз. Сынгар ана тилде сёлеширге, окъургъа, джазаргъа юретгенча, ана тилде оюм, сагъыш этерге да юретирге керекди джаш тёлюню. Сёз бла тюз хайырланырча, аланы ич магьаналарына кёре джюрютюрча, уста, чемер сёлеширча. Аны бла бирге таулу къылыкыъа, адебгенамысха, адетгетёреге юретирге керекбиз.
Айхай да, энчи къраллыгъы болмагъан, тили кърал тилге саналыб, кърал джумушланы баджармагъан гитче миллетге бек къыйынды тилин, тинин сакъламакълыкъ. Джангы заманлагьа, халлагьа кёре илму, техника, медицина, филология, философия, политика, экономика бла байламлы интернационал сёзле, терминле къайсы халкъны тилине да кире келедиле. Бюгюн джюрюген орус тилни да тюз джарымы башха тилледен сёзледиле. Эм кёб сёз муслиман дин бла бирге къошулгъанды къарачаималкъар тилге. Артда уа, ХIХ-чу ёмюрде, орус тилден, аны юсю бла уа тыш къраллы тилледен да кёб сёз алгъанбыз. Ал кёзюуде халкъны турмуш джашауу бла байламлы алыннган сёзле хайырландырылгъандыла. Ала аз болгъанлары себебли, аланы ана тилибиз кесини джорукъларына бойсундургьанды, толусу бла эритиб, кесилегенди. Кюпсе (купец), чот (счёт), чертген (подчеркнуть) дегенча сёзлени.
ХХчы ёмюрде киргенлени асламы уа, адамла орусча иги билгенлери себебли, тилни джорукъларына кёре тюрлендириб да кюрешмей, алайлай джюрютедиле. Мындан ары да тилибизге джангы сёзле, терминле тохтаусуз кире барлыкъдыла. Анга къарыу эталлыкъ тюлбюз. Ол себебден, башында айтханыбызча, бизни борчубузду тилибизни байлыгъын, кючюн тас этмезге, аны мадарларын толу хайырландырыргъа юренирге. Гючлю айтханча, эллерибизни сакъларгъа, алада школланы кючлю этерге, джаш тёлюню ана тилни окъутуугъа, миллет адетлеге, къылыкълагъа, адебнамыс тёрелеге юретирге керекди. Ана тилден дере берген устазланы, тининнет байлыкъны айнытыугъа къыйын салгъанланы, мени сартын, миллет байлыкъгъа санаргъа, алагьа айырыб эс бёлюрге, кёлтюргючлюк этерге тыйыншлыды.
Адамла элден чачылыб кетмезча, ала тынч да, мелхум да джашарча болумла къураргъа керекди. Не джашырыу, кърал ол болумланы къурагъынчы кёб заман озуб кетерге да боллукьду. Адамгъа «патриот бол», «элингиджеринги атыб кетме» деген бла аны тыяллыкъ тюлсе анга ашаргъаджашаргъа, юйдегисин асыраргъа керекди. Къалай айыб этериксе аны ючюн? Бизни тау джуртда джерчилик санагъат бла кюреширча таблыкъ джокъ эсе да, ол бек байды. Туризмни халын дуния дараджагъа джетдирирге, элледе гитче цехле, джаубышлакъ, сютайран заводла, гара эмда тюз суула къуйгъан уллу предприятиеле, таш, агъач джарашдыргъан, мебель этген, алтын, башха джер хазнала чыгъаргъан комбинатла ишлерге боллукъду. Ол заманда миллет иш кьоллу да, рысхылы да боллукъду, бир элчи элин къоюб бир джары кетерик да тюлдю. Аны кибик миллет культураны, искусствону айнытыугъа керти, кёзбаусуз эс бёлюнее, адамла кёлленикдиле, джуртларын ташларыкъ тюлдюле. Бусагъатда да бардыла аллай затланы этер муратла республикан властлада. Ёзге ала ол муратларын толтургъунчу къалай болайыкъ да?
Миллетде, шукур Аллахха, рысхылы адамла кёбдюле, ала, кенгде айланнганны къоюб, кеси джерибизде, джуртубузда ол айтылгъан затланы этерге ачхаларын салсала бек ашхы эди. Аллай юлгюле къатыбызда бардыла. Сёз ючюн, Арашуков туугъан эли Хабезде футбол командала къураб (сабийле бла абаданладан), ала не джанындан да хорламлы болурча, не керек эсе, аны этеди. Аны кибик демография халны маджалгъа айландырыр нюзюр бла, фонд къураб, сабий табхан аналагьа 10шар минг сом береди. 7чи сабийни табхан тиширыугъа уа 100 минг сом болушлукъ этеди. Элинде эски джарыкълыкъ юйню, джангыртыб, джарашдырыб, бюгюннгю заманнга келишген аламат мекям этгенди. Аныча, бизнесмен кьарнашлаДеревле да фахмулу сабийлеге лицей ачхандыла, хар черкес элде бокс, шахмат секцияла къураб, хар не кереклилерин баджарыб турадыла, бекангылы,болумлу сабийлени уа тыш къраллагъа ийиб окъутадыла.
Бу халкъны башха уланы Хапсироков да туугъан элини орамларын, солуу паркын джарашдырыб кюрешеди, джамагъатны джумушларына джарагъан кёб иш этеди. Ол джашланы кючлери бла Хабез эл шахар тюреюн ала барады. Ала кеси миллетлерини тарихини, тининнет хазналарыны юсюнден да уллу илму китабла чыгъартхандыла. Бизде да бардыла аллай мадарлары болгъан джашла, аладан да уллу ишлени этерге къолларындан келликдиле. Ала туугъан халкъларыны джазыууна къайгъырсала, Гючлюча, ана тилим, миллетим, Ата джуртум, туугъан элим дей билселе, бирикмекликда, берекетда, насыб да келлик эдиле Къарачайгъа.
Статьяны авторуну, Доммай, Теберди, Архыз сатылыб барадыла, деген кьоркъууу уа, Аллахха шукур, алай тутхучлу тюлдю алагьа иелик бизни джашла этедиле. Сынгар халкъыбызгъа джараргъа талпысала, тышындан келген къонакълагъа табигъатыбызны ариулугъун кибик, халкъыбызны ариулугъун, халаллыгъын, тининнет байлыгъын да кёргюзе билселе, ким да аны сюйюб кетерча этееле ма андады магьана.
Къадар алай болуб, киши джуртлагьа тюшген ахлуларыбызны къайсы бири да, Метин Гючлюча, «Бизге не бола башлагъанды, ана тилибиз, миллетлигибиз сакьланырмы?» деб, джюрек ауруулу болуб турады, десек, ётюрюкчю боллукьбуз. Тилин тас этиб, башха тилни алгъан, анда сагъышоюм этген адам аны хауасы бла бирге халисин, адебнамыс ангыламларын да алады. «Алай болуб нек къалдым?» деб, кесин къыйнаб да кюрешмейди. Ол себебден, аны унутмай, джаш телюбюзню къаны бузулмазча, миллет сезимлери тас болмазча, ол башха тилге, диннге да терилмезча, башха миллетге сукъланмазча этиу бюгюннгю абаданланы борчларыды. Атабабаларыбызгъа кертилик миллетибизни, ана тилибизни, динибизни, туугъан джерибизни сюйюудю. Ол сюймеклик таркъайыб бара болурму анда буруннгу сейирлик джуртубуз Къарачайда деб, тынгысызды Гючлю. Бюгюн Ата джуртунда джашагъан къарачайлылагъады аны ышаныуу, миллетни, ана тилни, таулу къылыкъны, адетни да сакьларла, киши джерледе ахлуларын да унутмазла, джокъларла, болушурла, деб. Айхай да, тамырлары туугъан джерге бегиб тургъан халкъына ышанмай, кимге ышанныкъдыла тышында ахлуларыбыз?
«Бизге болур болгъанды» деб къояргъа боллукъбуз, джангыз Ата джуртдагъы Къарачай бир джашагъа эди ансы», деб, тилеги олду узакъ Тюркдеги къарнашыбызны. Тилегинде къоркъууу да сезиледи бизни ючюн. Ол къоркъуу тамаллыды, ёзге бириксек, бир хата да боллукъ тюлдю бизге. Хар не да кесибизни къолубуздады. Аллах кюч берсин халкъыбызгъа, хар бирибизге.
