Off Canvas sidebar is empty

Edebiyat

Karaçay Malkar Edebiyatı ile ilgili Makaleler

KARAÇAY TİŞİRUVLANI ÜSÜNDEN

Tişiruvlarıbıznı kol işlege ustalıgı kimge da belgilidi. Oka sokgan, har etgen, ganaba tikgen, cün iyirgen, çepken sokgan, cuvurgan sırgan, cabıvlaga oyuv salgan, kiyim biçip tikgen, db. Kart katınla da teri iley edile, ton biçip tige edile, kaptal ete edile. Caş tişiruvla cıyılıp çaçak tüyerge, şaytançalıv eterge da öç edile. Art ala, 1950-çi cılladan başlap bazarkiyim alıp kiygen cürüp tebregeninde çepken sokgan da, kol bıla kiyim tikgen da tarkaydı. Busagatda, ogarıda aytılgan işleni etebilgen tişiruvla bek az bolurla. Kafkasda tuvup, ösüp Türkge köçgen tişirıvladan köpleni tanıganma. Barı da nür betli, ogurlu tişiruvla edile. Uzun cengli, uzun etekli Karaçay çepken-leri, bellerinde kurşakları, başlarında katı kısılgan cavlukları bıla tögereklerine süyüm çaça edile. İçlerinde cavkarın, çıltırı sarkgan cangız birin körlük tül eding. Sabiylege aruv aythan, erkeletgen; erkişileni caklagan, alaga sıy berip allarından ötmegen, birbirlerine kaçan da boluşurga talpıgan alamat insanla edile ala. Bügün da tansıklap eskereme, cerleri candet bolsun.

Kafkasda tişiruvlanı sabanda-baçhada ayavsuz işlemegeni, ındır bıla küreşmegeni, iynek savmaganı aytılıvçan edi. Mında da aytılgan avur işleni alaga kişi da tecemey edi. Tişirıvlarıbız kuru eki işde erkişilege boluşa edila: ındır tübü sibirgen, aşlık elegen. Alay a koy savgan bıla iynek savgan, meni esim cetgen zamanda tişıruvlanı kullugu bolup tura edi, erkişile savum işni tişiruvlaga tuvargan edile. Tişirıvlarıbıznı kol işlege ustalığı kimge da belgilidi. Oka sokgan, har etgen, ganaba tikgen, cün iyirgen, çepken sokgan, cuvurgan sırgan, cabıvlağa oyuv salgan, kiyim biçip tikgen, db. Kart katınla da teri iley edile, ton biçip tige edile, kaptal ete edile. Caş tişiruvla cıyılıp çaçak tüyerge , şaytançalıv eterge da öç edile. Art ala, 1950-çi cılladan başlap bazarkiyim alıp kiygen cürüp tebregeninde çepken sokgan da, kol bıla kiyim tikgen da tarkaydı. Bu sagatda, ogarıda aytılgan işleni etebilgen tişiruvla bek az bolurla. Halkıbıznı adet, coruk, til, sanagat degença tin baylıkların boşlamay boluşlusuça cürütürge tişiruvlarıbız erkişileribizden aşhıdıla. İnsanıbıznı em aman halilerinden bolgan zarlık, tişiruvlarıbızda erkişileribizden azdı. Bu sebepden men tişiruvlarıbızga ullu büsürev eteme, baga bereme. Alanı cigitlikleri bol-masa endige deri tumalanıp boşar edik…

Kafkasdan Kelgen Men Tanıgan Tişiruvlarıbız

Bılay sagış eteme da Kartcurtnu çıkhan sanlarından birinde men haparın aythan Dubukku ammaga tengiş kart tişiruvlarıbızdan kişini eskeralmayma. Meni akılım ceter zamanda tavusulgan edile, hariple. Alay bolsa da Gıcıçık bıla Şaşanı üsünden bir eki söz aytallıkma. Gıcıçık, Dubukkudan kiçirek edi. Akmaklanı kızları bolup Koçharlanı Muhtar Sımayıl bıla üylü edi. Katangı, mukkur, avzunda cangız tişi kalmagan, biraz da serirek bir tişiruvçuk edi. Üyleri bizge honşu bolganı sebepli kuru da körüvçen edim. Dubukkuça elge camagatha koşulgan bir tişiruv tül edi. Serirek bolganına bolur edi, biz sabiyle bıla uşak etivçen edi.

Şaşanı da tüşdeça eskereme. Haçıpsı abazalanı biyçelerinden bolup Karabaşlanı Tuvganbiy bıla üylengendi. Biyçe Şaşa devçen edile. Kısharak boylu, carık betli, süyümlü bir tişiruv edi. Tırkıknı üsüne olturup başında da bir ak cavluğu bıla mınçak tartıp zikir ete turganın bügün da eskereme. Cangız caşı Seyitbiy da Şaşa da meni bek erkeletivçen edile. Bir birlede kempek da berip kuvandıra edile. Şaşanı ölgenin eskeralmayma.

Tekelanı Dubukku bıla Şaşanı tenglerinden başha tanıganım cokdu. Aladan sora kelgen tölüleden a köpleni tanıyma, sözüçün: Bostanlanı Bakkunu kızı Horasan (35),Kurşalanı Gıcı (35), Aytekni anası Sırma (30) Bazarçılanı Afuva (30), Kipkelanı Alibiyni kızı Şamahan (25), Koçharlanı İbraynı kızı Gıcı (25), Canközlanı Süyümhan (25), Gilaşlanı Cankirni kızı Hava (25), Akbaylanı Bisminat (25). Bıladan Şamahan, kabırga honşubuz bolganı sebepli kartlığında bizde caşagança tura edi. Barıda köçkünçülüknü, uruşlanı kıyınlığın sınagan, erlerinden uvak sabiyleri bıla kalgan sıylı ammalarıbız edile. Bıladan kiçirekleni da sanarga küreşeyim: Laypanlanı Badimat, Dubukkunu kızı Ijalanı Hadijat, Çomalanı Ayşat, Çıçhanlanı Abidat, anamı tamada egeçi Akbaylanı Aldav (Ayşat), Akbaylanı Bay Hava, Akbaylanı Kökkez, kart anamı egeçi Sılpağarlanı Zabida, Cinlilanı/Bolatlanı Zülüy bıla Mukuy egeçle, Karabaşlanı Hacar bıla Mamurhan egeçle, Batçalanı Bakıy, Kipkelanı Somça, Bokaylanı Badimat (Anaçık), Tekelanı Bağa, Çomalanı Asiyat, anamı ekinçi tamada egeçi Badimat (Duppur), Bokaylanı Aniysat... Bıla barı Kafkasdan 15-25 cıl bolup kelgendile.

Anda tuvup cıl bıla 15 cıl bolup kelgenleden tanıganlarım a tang kesekdile: Koçharlanı İbraynı kızları Taiybat bıla Abidat, Cansohlanı Hava, Alibiy kızı Badimat, Borlaklanı Huraynı kızı Buttuk, Kart Zülüy, Kırımşavhal-lanı Abidat, Bolurlanı Aminat, Acilanı Abidat, anam Maryam bıla tüz tamadası Hava, Bokaylanı Afuva, Bokaylanı Padima (Duppuş), Bokaylanı Habiybat bıla Mici egeçle, Gilaşlanı Haniş, Çomalanı Ayca bıla Samsiyat egeçle, Çomalanı Saniyat, Çomalanı Badimat, Akbaylanı Gezam, Canhot hocanı bir kelini Hacimat, Kipkelanı Hacar, Bazarçılanı Ayşat, Akbaylanı Battay, Çomalanı Hapiy, Koçharlanı Muhtar Sımayılnı kızı Mukuyat, Tekelanı Afuva bıla Hadijat egeçle, Bicilanı Culduzhan, Çomalanı Şişa, Çomalanı Küntiymez, Tavlu Sülemenni katını Battay, atamı kiçi egeçi Zaliyhat, Tekelanı Buduy, Büttülanı Afuva, Çıçhanlanı Batti, Şıdaklanı Cubuy... Bu kavumnu içinde Kafkasdan hapar aytalmazça uvaklay kelgenle da bardıla.

Bılanı barın, men caşagan elde caşaganları sebepli tanıyma. Kalgan Karaçay ellede da tanıganlarım köpdüle, alay a barın sanayalmazlığım üçün alanı üsünden cazmayma.

Ogarıda atları sagınılgan tişiruvlarıbıznı cartıga ceterça bir bölegi, başiyeleri uruşladan kaytmağanı sebepli birer-ekişer sabiyleri bıla tul kalgan tişiruvla edile. Sabiyçiklerine öge atanı sınatmaz üçün ekinçi erge barmay, öksüzlerine karap alanı ösdürüp, adam arasına koşup keslerin neden da kuru koygandıla. Alanı kalay mahtarga söz tapmayma. Allahu Ta’la cathan cerlerin keng, mekâmların candet etsin...

Bizni tölüge da bizden aldagılaga da körmegen Atacurtubuznu süydür-genle ma bu ogurlu ammala edile. Artıksız da uzun kışhı keçelede alanı tögeregine cıyılıp Karaçay’dan hapar aythanların köz capmay tıngılay edik. Haparlarına comaklanı da Nart tavruhlanı da koşhanları sebepli tamam cürekleribiz uçunup tüşde caşagança bir bola edik. Tavla, özenle, caylıkla, kışlıkla, koşla, malla, çalkıçıla, biçen gebenle, caşil çegetle, çeget kögetle, çoku-rak suvla, curla, cuguturla, pariyle, ayüle, kabanla... Hanla, hanlanı duniyaga aytılgan aruv kızları, ala bıla üylenir üçün akıl cetmegen, küç cetmegen kıyın işleni eterge küreşgen cigit caşla; kartkurthala, çıgırtavkele, aman cüreklile, igi cüreklile; emegenle, emegenle bıle küreş etgen nart batırla... Barından da köp sagınılgan zat nedi desegiz, Koban suv. “İysagın çokurak Kobandan bir içer edi” dep, cürek talpıvların kuru da aytıvçan edile. Ol sebepden biz da Koban suvnu Duniyanı em tatlı, em alamat suvu bolganına iynana edik. Ne kelsin, ömürlükge caşarga madar cok, barı da birem birem bu duniyadan avuşup kerti duniyaga ketdile, Atacurtha tansıkların da birgelerine eltdile.

_______________________________________________

Sılpağarlanı Yılmaz Nevruz, Kartcurt, Sayı: 10
_______________________________________________

kamatur.org

Karaçay Malkar Türkiye

Login

{loadmoduleid ? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:261 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?}