1940-çı cıllaga deri men Karaçay avtonom oblastda ilmu-tintiv institutda tamada ilmu kullukçu bolub işlegenme. Ol zamanla, kesi sınamagan iynanmazça, kıyın zamanla edile. «Bay», «biy», «afendi» deb, at-bet atab, halknı oñlu kavumun 20-çı cıllada oguna dump etgen edile. Buruññu caşavdan haparları bolgan, bügüññü bolum bla algıññı caşavnu teñleşdirirge kollarından kelgen okuvlu, bilimli, esli adamlanı kurutuv – kommunist sovet vlastnı cañılıçı tül, jorugu-politikası bolub boşagan edi. Cıl sayın ösüb cetgen kırdıknı-biçenlikni çalkı bla çalgança, zorluk bıçagı közüv közüvü bla, birer çurum bla, közü caññan, atları aytılgan adamlanı caşavdan ayırıb, halknı başsız ete edi.

Abaza Hacı İshak Abuk Efendi, Kuzey Kafkasya’da ve bilhassa Kabardey Çerkeslerinde İslâm dininin yayılması ve şeriat mahkemelerinin kurulmasında büyük rol oynamıştır. Müteakiben Rusların Kabardey bölgesini işgal etmesi üzerine 1797 yılında Karaçay bölgesine göç etmiş ve bu faaliyetlerine burada devam etmiştir. Karaçay’da eğitim faaliyetleri yapmış, 300 kadar öğrenci yetiştirmiş, bir camii inşa ettirmiş ve ayrıca bir de şeriat mahkemesini kurmuştur.

Günümüzde yoğun olarak Rusya Federasyonu’na bağlı Karaçay-Çerkes ve Kabardey-Balkar şeklinde iki ayrı özerk cumhuriyet içerisinde yaşayan Karaçay-Malkar Türklerinin nüfusu yaklaşık 300 bin kişidir.

ABD'de yaşayan Türk toplumunun en önemli kitlesi olan Karaçay Türkleri'nin yaşayan çınarları, Cabbar Aybaz ve Niyazi Bayçora; 63 yıl önce binlerce kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan Drau faciasını anlattı. Bugün 104 yaşında olan Cabbar Aybaz ile 85 yaşındaki Niyazi Bayçora; Avusturya'nın Ober Drauburg'daki mülteci kampından kaçarak hayatta kalan az sayıdaki Karaçay Türk'ünden sadece ikisi. Yaşananları hiçbir zaman unutamayacaklarını dile getiren Aybaz ve Bayçora, Karaçay Türkleri'nin uğradıkları zulmün Kafkasya ile sınırlı kalmadığını söyledi.

Duniyanı başında, türlü türlü şartları bla, tuvgan emda caşagan ellerini tarihinde ızın koygan, ülüşü bolgan adamla boladıla. Bıllay adamla caşavlarını aslamın eline, camagatına, milletine hayır eterge deb tavusadıla. Anı sebebli ol adamlanı atları emda etgen işlerini üsünden haparları, tölüden tölüge köçe baradı, unutulmaydı. Başhüyük elde da bolgandı allay adamla. Söz üçün Kurgaklanı Ramazan Selçuk, Sılpagarlanı Abek Akil, Ahköbeklanı Dala Karaçay, Kurgaklanı Şogayıb Kalabek, Sılpagarlanı Musa Baypolat, Acilanı Musa Kâzim Karça, Tekelanı Kâzim Teke, dagıda köble.

Goşayah biyçeni üsünden aytılgan zat Karaçay-Malkarda kerti haparlanı biridi. Tavruh halda cürüy, Goşayah biyçeni haparı magana canı bla da türlene kelgendi. Karaçay-malkar halknı avuz tvorçestvosundan birinçn bolub, orus tilde basmalaññandı. Karaçay bla Malkarda 1848 cılda bolgan konaklanı  biri G.-D. Sankt-Peterburgda "Biblioteka dlya çteniya" degen jurnalda 1848 cılda basmalaññandı. Goşayah biyçeni haparın Biyçesında Sın-Taş  bla  baylamlı etedi. Haparnı atına Biyçesınnı üsünden legenda, deb cazadı… Kıshaça, bılaydı cazganı.

Elli cılnı mından alga Aziyada “taşın calab, suvun içib tursak da, Kavkazga, ata curtha, barlıkbız” degen sözle har Karaçaylını, cerleribizge, suvlarıbızga ullu süymekligi bolganın körgüztgendi. Ol zamanda har Karaçaylı ne cuvabnı ornuna da, bu sözleni aythandı. Ol sözle, Kurannı sıylı ayatın miñ kere aytsañ da, uçundurgança, uçundurub Kazahstanda, Kırgızstanda, Uzbekistanda milletibiz bir bölek zamandan tas bollugundan kuthargandı. Bir sagış etigiz, “taşın calab, suvun içib tursak da” demey, “bılayda da orun tabhanbız, mında da bardı kabırlarıbız” deb, anda kalıb ketsek.

Bizni halkıbıznı öhtemlik caşlarından biri Abaylani Musosdu. Ol Karaçay bla Malkarnı carıklandıruvçularını içinde em zakiylerinden edi. Musosnu 4 kızı bla bir caşı bolgandı. Sabiylerin barın da okuvlu eterge, anı üsü bla va alanı halknı carıklandırırga ülüş koşarların suygendi. Alay, ne bek kureşgen ese da, iñkilapha deri kızlarına, izlegenıça, ullu bilim beralmagandi, ol zatlarina  köp ahça tölerge kerek edi. Kızlari Safiyat bla Fatimatnı okurga salır akılda Abay ulu bir nença kere Nalçik okrugnu tamatalarından boluşluk – camavat stipendiyani da tilegendi.