Almanya 'nın 1918 yılındaki doğu harp politikası, Kuzey Kafkasya bölgesiyle sanki hiçbir ilgisi yokmuş gibi [1] kıyısından ve köşesinden dokunulmamaktadır. Bu düşünce yanlış olduğu gibi, Kafkas dağlarında gelişen olayların, bütün Rusya için önemsiz olduğuna inanmak da o derece yanıltıcıdır. Doğru olan ise tam tersidir. Savaşın başlaması ile birlikte Berlin, Kuzey Kafkasya problemiyle ilgilenmiş, bu bölgeler Ekim Devrimi 'nden sonra gelişen iç savaşta en önemli noktalardan biri olmuştur.

Bu nedenle konuyu enine ve boyuna, bir makalenin el verdiği ölçüler içinde irdelemekte yarar görüyorum. Osmanlı devletine göç etmiş olan Çerkes Fuat Paşa ve Şamil ailesinden gelen Lezgi Fazıl Paşa ile Ağustos 1914 'de yapılan görüşmeler sonunda Kuzey Kafkasya ile Almanya arasındaki ilk ilişkiler kurulmuş ve Almanya 'nın vereceği yardım üzerinde anlaşmaya varılmıştır.

Çerkeslerin istedikleri tek şey, herhangi bir başarısızlık halinde, yapılacak barış antlaşmasında, isyancıların Almanya 'ya kabul edilmeleri, en azından onlar için af maddesinin koydurulması idi. Almanya Büyükelçisi, Wangenheim bu şartı seve seve kabul eder. [2] Fakat zaman içinde, Berlin 'e gelen Gürcü göçmenlerle yapılan planlar tamamen başarısız olunca ve Osmanlı Harpbakanı, Enver Paşa 'nın bizzat seçtiği, Fuat Paşa başkanlığındaki Kafkasya Komisyonu dost devletlerin başkentlerine gönderilince, Kuzey Kafkasya tekrar Berlin 'de gündeme gelir.

Tüm bu gelişmelere bağlı olmayarak, Kasım 1915 'de, kendini Gazavat adıyla tanıtan genç bir Çeçen, Berlin 'e gelir. Gazavat "Güneş, Yıldız ve Hilal" adlı bir örgütün başkanı olduğunu söyleyerek kendini tanıtır. Gazavat, Genel Kurmay 'ın Siyasal Bölüm Başkanı Yüzbaşı Nadolny 'ye ve Dışişleri Bakanlığı 'nda memur olan ve ihtilalci grupların koordine-sinden sorumlu Wesendonk 'a. Örgütünün 1000 tüfeği olduğunu, adamlarının Rus birliklerine ve demiryollarına saldırılar düzenlediklerini söyler. Nadolny bu kişiyi "güvenli ve uygun" bulur ve Kafkasya ile irtibatı sağlamakta yararı olacağına inanarak Musul 'a gönderir. [4] Berlin 'de kalan diğer ihtilalci müslüman gruplarla, ilerideki tarihlerde eylemlerine temel teşkil edecek bir çalışma programı hazırlanır, karar altına alınır.

Bu plana göre Kafkasya 'nın Rus istilasından kurtarılması için gerekli varsayımlar şunlardı:

1] III. Osmanlı ordusunun, Doğu Anadolu 'dan saldırıya geçmesi.
2] İsyancıların müttefik devletlerce çok iyi bir şekilde desteklenmesi.
3] Kafkasyalıların kendiliklerinden yapacakları Anti Rus çalışmalar; demir yollu raylarının sökülmesi, demiryolu makaslarının ve köprülerin havaya uçurulması.

Bu yöntemlerle, Rostov 'dan Derbent 'e giden demiryolunun güvensizliğinin arttırılması ve yörenin askeri ve lojistik desteğinin yavaşlatılması gibi öğüt ve tavsiyeler de bulunmaktadır. [5] Planların yürütülmesi İçin, en kısa zamanda Dağıstan Komitesi 'nden Selim Bebotof Beyin bir yelkenli ile, Gazavat arkadaşı Cemaleddin Albogaçıyef 'ın de kara yoluyla çabucak vatanlarına dönmesinin sağlanması da yer alır.

Yapılan planlar ve alınan kararlar daha başlangıçta başarısızlığa uğrar. Bebotof bu görevin rizikosundan çekinir. Albogiçiyef 'te, Rusya 'dan vize alma mecburiyeti doğunca Kafkasya 'ya gidemez. [6] Gönderilen üçüncü bir kişi, büyük bir olasılıkla aynı başarısızlıkla karşılaşır ve yapılan planlar geri teper. Buna rağmen Berlin 'in morali hiç bozulmaz ve göçmenlerin Başkanı Maçabeh ile Gazavat 'ı bir harp gemisiyle, Suchum yakınlarında karaya çıkararak, oradan ihtilalci çalışmalara girişmelere başlamasını teklef eder. Nisan 1916 'da düşünülen operasyon, Gürcü Prensi 'nin başarı şansı görmemesi üzerine suya düşer. Gazavat, gelişen olumsuzluklara rağmen 3 Mayıs 'ta arkadaşlarıyla birlikte İstanbul 'a gider. Orada bir Alman denizaltısına 26 Haziran 'da bindirilerek Anakliya 'da karaya çıkarılır.

Başarılı çıkarmaya karşın daha sonra her şey başarısızlıkla sonuçlanır. Vladıkavkaz 'da, Gazavat ve Maçabellı adlarına yatırılan 100 bin Ruble'yi bankadan çekemezler. Sonuçta da planlı olarak yapacağı çalışmalarında engeller ortaya çıkar. [7] Bir Alman denizaltısı ile Gürcistan kıyılarında düşünülen haberleşme noktaları da, Ağustos ortalarında Rusların ortaya çıkarmasıyla engellenmiş olur. Vesendonk gelişmeleri kısaca şöyle özetler "Maçabeli ile Gazavat'ın sonları gelmiş demekti Cospoli ile ilişkiye geçmeleri de olanaksızdı. 'İşte bu aşamada Çerkes Sami Bey'in teklifi olan, Türklerden memnun olmayan, bu nedenle askerden kaçan, atlı ve iyi silahlanmış birkaç bin kişilik Çerkes askeri birliğini bir araya getirerek Almanların emir komutası altına verebileceğim içeren düşüncesi Berlin 'i sevindirir. Fakat daha önceleri Gürcü lejyon askerleriyle yapılan başarısız eylemler ve deneyimler akıllarına gelince bu plandan da vazgeçilir. [9]

Almanya 'nın Çarlık Rusya 'sına karşı yürüttüğu savaşta, Fuat Paşa 'ya verdiği güvencelerden geriye bir tek madde kalmıştı, başarı sağlandığı zaman kurulacak olan Kafkas Devletini kabul etmek ve desteklemek. Berlin, Şubat 1917 'ye kadar Kuzey Kafkasya 'da yapılması planlanan muhtemel ihtilalci çalışmalardan ve eylemlerden hemen hemen hiç bir şey duymaz. Bilgisi, sadece 1916 'da Kısljar buğday dağıtımı nedeniyle, Kolobratorlar aracılığıyla büyük bir ayıklanma olduğu ve devlete bağlı Kazak birliklerince bastırıldığı şayiasından ibarettir. Gurcu asıllı bir Alman ajandan gelen haberlere göre, 1917 yazında Gazavat, emrindeki çetelerle askeri malzeme taşıyan birliklere saldırmış, ve mühimmat depolarını havaya uçurmuş, şeklindeydi. [10]

Sonuç olarak; Kuzey Kafkasya 'da, yerlilerce yapılan işlerin önemsenmeyecek kadar az olması nedeniyle, Berlin, gelecekteki Kafkasya politikasını formüle ederken, kendisini rahat ve bağımsız hissediyordu.

Ekim Devrimi, Kafkas uluslarının Çarlık döneminde düşünülmesi bile imkansız olan büyük bir uyanışa neden olur. Çok nüfuzlu, petrol şeyhi Topa Çermoyef, [Abdulmecıd Çermov] -daha önceleri Çarın Koruma Birliklerinde ve Kafkas Atlı Tümeninde subaydı- halktan ve "aydınlarla" birlikte, Kuzey Kafkas Dağlı Halklar Birliğini kurar. [11]  Bu "Birlik", sözünü ettiğimiz Gürcü ajanın dediklerine göre "savaşı seven ve isteyen bir insan yığınıydı" ve hakim zümreye kendi çıkarlarnı kabul ettirebilecek güce sahiptirler. Aynı zamanda yeterince yiyecek ve atları da vardı. Wesendonk duyduklarına dayanarak; "Kuzey Kafkasyalıların bağısızlık düşüncelerinde ciddi olup olmadıklarını, ancak bu fırsattan faydalanıp ayaklanarak, gösterebilecekleri zamanın geldiği neticesine varıyordu. "Ayrıca" silah ve yüklü para yardımlarına gerek kalmadığı, Gürcü ajana para verilmesinin yeterli olacağı kanısındaydılar." [12]

Gerçekten de Berlin, Kafkasya 'daki kendi çıkarları için çalışan adamlarına ulaştırılmak üzere, Stockholm'da 600.000 ruble satın alır. Daha da ileri gidilerek, eğer bu ihtilal başarılı olur da bir Kafkas devleti kurulacak olursa, kurulacak devlet hemen tanımayı vaat ediyordu. [13] Dışişleri Bakanlığı ve Genel Kurmay, Gürcü göçmenlerden delegeler hazırlarlar. Berlin, bu temsilcilerin memleketlerine giderek, bağımsızlık ayaklanmalarını desteklemelerini ve bağımsız Federatif Kafkas devletinin kurulmasına yardımcı olmalarını bekliyordu. Kuzey Kafkasya'yı sözünü ettiğimiz Federatif Devlete hazırlamak için, Albogaçiev ve Dağıstan 'dan Tatar fabrikatörü Tagiev 'in yeğeni Atabeg Ucmiev'i düşünüyorlardı. Ucmiev, yapılan ve gizli kalması istenen Alman planlarını, bu askeri operasyona karşı olan Genç Türklere söylemesi ile gerçekleşmesini engeller. Albagiçov 'a ise İstanbul 'da, "tek bir şartla, yani Kuzey Kafkasya'nın, Türk egemenliği altına girmesi için çalışma yürütülecekse, Kafkasya'ya gidebilmesi için vize alınabileceği" söylenir. [14] Bu şan ise, Almanya 'nın menfaatlerine ters düştüğü gibi müttefikler arasında da krize neden olabilecek bir durumdu.

İlk bakışta görülen şey ise, "avlanmamış bir ayının postunu paylaşmak için', Türklerin ve Almanların kavga etmeleriydi. Çünkü, Kafkasya halen Rusya 'nın nüfus alanı içindeydi. Kafkaslarda şimdiye kadar devam eden çarlık askeri idaresi lav edilerek, yerli halka daha çok söz hakkı veren Olağanüstü Komiserlik, 9 Mart 1917'de merkezi Tiflis'te olmak üzere
kurulur. Petrograd ve Moskova'da Bolşeviklerin iktidara gelmesiyle Rusya ile ilişkiler kopar. Çünkü Kafkasyalılar, Karadeniz ve Hazar Denizi'ndeki iki liman şehri haricinde, Lenin'in ekonomik sistemini kabul etmiyorlardı. Rus olmayan halkların Bolşevik Rusya'sından koparak, başka merkezlere bağlanmaları, ister Ukrayna isterse Osmanlı Türkiye'sine hatta Almanya İmparatorluğu'na, teorik spekülasyonların dışına çıkılarak, pratik siyasi alanlara müdahale olanağı sağlıyordu.

İşin gerçeği ise; Bolşeviklerin, Çarların mirasını başkaları ile paylaşmaya hiçte niyetlerinin olmadığıydı. Bolşevikler, Güney'den geri dönen askerlerin yardımıyla, Kuban Bölgesi'ndeki düşman Kazak hakimiyetini yıkmak isterlerse de 1918 yılının Ocak ayının sonlarında bozguna uğrarlar. Yoldaş Kirov'un taktiği ise daha akıllıca idi ve başarılı da olur. Kirov, Terek bölgesindeki tüm sosyalist partilerle anlaşarak, adım adını Sovyet hakimiyetini yerleştirmiştir. Kirov'un çalışmaları, bölgedeki Kazak idarecileri ile Dağlı halkların temsilcilerinin bir uyum içinde çalışmamaları ile daha da kolaylaşmış olur. [16]  Bugüne kadar hakim zümre olan Ruslara karşı ayaklanan Çeçen ve İnguşlar, Grozni ile Vladikavkaz'ı basarak, yağmalayarak halkını öldürerek yılların birikmiş intikamını alıyorlardı. [17]

Tabii ki, bu vahşette hristiyan Osetler de katledilmişlerdir. [B.Ö.Y]

Bolşeviklerin önerdikleri; "hakim sınıflara karşı tüm uluslardan işçi ve emekçilerin savaşımı, uluslar arasındaki problemleri çözüme götürür" doktrini, burada, meydana gelebilecek daha büyük vahşeti ve kan gölünü önler.

Piyatigorskt 'ta 4 Mart 'ta yapılan Halk Kongresi 'nde delegelerin büyük bir çoğunluğunun Sovyet sistemini kabul ederek, RSFSE'e katılma karan alması ve "Dağlı Halklar Devletini" illegal olarak kabul etmeleri, şaşılacak bir netice değildi. Kanlı savaşlardan sonra, 14 Mart tarihinde Kuban Kazaklarının merkezi sayılan Yekaterinodar [Krasnodar], Bolşeviklerin eline geçer. Daha sonra Soçi 'den hareketle, Gürcü Menşeviklerinin tarafını tutan Suchum Kale 'de ele geçirilir. Kuzey Batı Kafkasya'nın en Batı'sında, gönüllü askerlerden oluşan Kornilov'un, Yekaterinodar 'a saldırısı da başarısızlıkla sonuçlanır ve Dağıstan'a kadar bütün Kuzey Kafkasya, Bolşeviklerin hakimiyeti altına girmiş olur. Hakimiyetlerini daha da pekiştirmek için, merkezi hükümet 9 Nisan 'da, Gürcü General Ordzonikidze'ye "Güney eyaletleri olağanüstü komiserliğini" kurmasını ve Kırım'dan Baku'ya kadar olan yörelerin idaresi altına verilmesini karara bağlar.

Ordzonikidze 'nin yıldızı başlangıçta hiç de parlak değildi. Almanların Ukrayna'yı, Rostov ve Kırım da dahil olmak üzere istila etmeleri, Moskova'yla olan bağlantıyı zorlaştırıyordu. Ayrıca güneyden Batum 'a doğru olası bir Türk saldırısı, işlerini daha da zorlaştırabilirdi. Sovyet tarihçileri, Almanya'nın, Güney Rusya'da, Anti Sovyet cephe oluşturarak "Kafkasya'yı zapt etmek" istediklerini yazmaktadır. [19] Bu tespitleri çok katı, ancak haklı olduklarını da inkar edemeyiz. Alman Ordu Başkomutanlığı Bolşevist karşıtı olan Don Kazakları'nı silah ve 15 milyon Ruble'yle -itilaf devletlerinin etkisini azaltmak gayesiyle- desteklemiştir. Bu yolla da Kafkasya'ya karadan bir köprü kurarak, bölgenin ekonomik kaynaklarından kendine çıkarlar sağlamayı garantiye almak istemiştir. [20]

Dışişleri Bakanlığı, Kuzey Kafkasya Dağlı Halklarının Güney Kafkasya'yla birleşmesine ani olunmaması talimatı ve emrini verir. Berlin ile İstanbul'un böyle bir çözüm yolunu beraberce destekleyerek Moskova 'ya karşı birlik ve beraberlik içinde hareket etmeleri gerekliliği vardı. [21] Bu gerçeklere dayanarak, Almanya'nın, Sovyetlerin ilgi, etki ve nüfuzlarını dikkate almadan Kafkasya'yı işgal etme düşünceleri, yersiz ve tutarsızdır.

Alman politikasının nihai amacı, Kafkasya 'daki kışkırttığı ayaklanmalar ve Çarlık Rusya'sının çökmesi İçin verilen kurbanların karşılığında, bu ganimetten pay almak istemesiydi. Gerek Türk, gerekse Bolşevik baskılarından kurtulabilmek için, kendi istekleriyle davet edilen ve açık kollarla bekleyenlere bir karşılık vermekten başka bir şey değildi.

Dikkate alınması gereken diğer bir nokta ise, hiç bir yüksek Alman görevlisinin, o zamanki sınır olan Don'dan ileriye bir askeri operasyon yapmadığı gibi, yapacaklarına dair bir söz söylenmediğidir. Brest Barış Antlaşması şanlarının Sovyetlerde dahil yerine getirilmediği şeklindeki suçlamalar; Transkafkasya Federasyonu'nun Dışişleri Bakanı olan Gürcü tarafından ilk defa ortaya atılmış ve sadece düşüncede kalmıştır. 1918 Mayıs başlarında; Akakij Çenkeli, Alman delegeleri sıkıştırarak, Gnrl. Lassow'dan, Almanya ve Türkiye birliklerinden iki-üç tabur topçu birliğini Terek yöresine göndererek, Dağlı Halkların sınırlarını kuzeye doğru, istenen yerlere kadar genişletilmesinde yardımcı olmalarını ister.
[22] İki gün sonra Lassow; Batum'da bulunan Dağlı Halklar delegelerinin-sözü edilen Dağıstan'da kurulmuş olan Dağlı Halklar Hükümeti'nin üyeleri,-başlarında "Dışişleri Bakanı Bammatov'dur- Kuban'dan Terek'e kadar vatanlarının bağımsızlığını ilan edeceklerini, Federasyon'da katılacaklarını açıklayacaklarını bildirir. Bu yeni durum, çok zor problemler ortaya çıkaracağından kendisine "Kuzey Kafkasya'ya karşı tutumunuz ne olacak, Kuzey sınırlarım nasıl düşünüyoruz, nereye kadar Kafkas devletlerine yardım edeceğimiz garantisini üzerimize alabileceğimizi içeren" talimat verilmesini ister. [23] Berlin'in bu sorulara cevabını düşünmeden ve araştırmadan önce, Dağlı Halkların çıkmaz içindeki ilişkileri üzerine, bir göz atmakta yarar vardır. Kuzey Kafkasya Sovyet Cumhuriyeti, Gürcü Yahudisi olan Noe Buçidze tarafından yöneltiliyor ve emrinde 60.000 kişilik, Groznili Petrol İşçileri, Vladikavkaz demir yolu işçileri ve Novorossijsk tersane işçilerinden oluşan XI. Kızıl Ordu bulunuyordu.

Yerli halka karşı kendi çıkarlarını ve kendilerini koruyacaklarına inandıklarından başlangıçta Terek Kazakları da ona olumlu olarak bakıyorlardı. Zamanla umut ettiklerini bulamayınca Bolşeviklere sırt çevirler. Batı Kafkasya'daki Gönüllü Birliklere güvenerek, Trans Kafkasya 'da Bolşevist karşıtı bir ayaklanma yapmak için hazırlanırlar. [24] Kafkasya halklarının birlik ve beraberlik içinde olmamaları nedeniyle, devlet örgütünün yerleşmesi ve gelişmesine herhangi bir olumlu etkileri de olmuyordu. Vatanlarından kovulduktan sonra Çerkeslerin, sürgündeki siyasi gücün tersine, Kuzey Batı Kafkasya 'da herhangi bir etkileri ve rolleri yoktu. İleride olabilecek bir rolleri tartışılır durumdaydı ve bir birinin karşıtı düşünceler vardı. [25] Valdikavzkaz 'ın kuzeyinde ve güney doğusunda yerleşik İnguşlar ise, Sovyet devletinin sadık çiftçiliğini yapıyorlardı. [26] Ancak Rusları da topraklarına sokmuyorlardı. Terek bölgesinin batısında yaşayan Osetinler ise, müslüman ve Rus Ortodoksları olmak üzere ikiye bölünmüşlerdi. Müslümanlar, İnguşların dostları, diğerleri ise Kazakların, Osetlerden Gnrl. Fidarov türkiye eğilimli bir tutum gösterirken, aydınların pek çoğu ile Milli Meclis, Bolşevik yanlısı idiler.

Geleneksel Rus dostu olan Kabarda [27] Bolşevik Komisserlerce, Kızıl Ordu birliklerinin yardımıyla idare ediliyordu; sadece Nalcık bölgesinde, yerli Asiller desteklenen küçük bir karşı grup vardı. Çeçenistan da ikiye bölünmüştü. Grozni bölgesinden doğuya yani Kalmuk yöresine doğru yerleşik olanlar, "en verimli yerleri Kazaklar aldılar diyerek", geleneksel Kazak düşmanlığını ön plana çıkarıyorlar ve Bolşeviklerden para, silah ve mühimmat alıyorlardı. Dağıstan'da Vedeno bölgesi, Kazaklara doğrudan bir yardım yapmadan, Bolşevik karşıtlarının tarafını destekliyorlardı. Birbirleriyle düşman olan kabileler arasında kanlı mücadeleler oluyor, hatta bu savaşlar günlerce devam ediyordu. Aynı mücadeleler, İnguşlarla Osetinlerin aralarında ve Kazaklarla da oluyordu. [28]

Bu durumlardan haberi olmayan Berlin 'in, bölgeye asker çıkarması, varolan kargaşa ve karışıklığı daha da çıkmaza götüreceği gibi, istenen sonucu da vermeyecekti. Buna rağmen Dışişleri Bakanlığı kendi teklifi olan Kuzey ve Güney Kafkasya 'nın birleşmesinde ısrar ediyor ve birlikte bir barış masasının etrafına oturulmasını arzuluyordu. Berlin, bu devletin sınırları konusunda, hertürlü garantiyi red ediyor, ancak "ittifak halindeki Türkiye ile beraber Cumhuriyeti koruyabilecekleri teklifinde bulunuyordu." [29] Laudendorf'ta buna benzer beyanatlarda bulunur, bağımsız bir Dağlı Halklar devletinin kurulmasını ve Almanya'nın Ukrayna üzerinden Hazer denizine kadar kesintisiz bir bağlantı sağlanmasını arzu ediyordu. Yeni kurulacak devletin Kuzey sınırı içinde Kuban ve Kuban nehirleri olarak Kavkazskava ile Validikavkaz demiryolunun aynı zamanda Derbent-Baku yolunun da olması düşünülüyordu. Güney Kafkasya ile Kuzey Kafkasya'ın birleşmesi, yöre halkının bir kısmını oluşturan Kazaklar nedeniyle istenmiyordu. Buna karşın Güney Kafkasya 'da, Gürcülerle Kazaklar İyi anlaşmakta ve onların geri çekilmesi ile Gürcistan 'ın zayıflayacağı endişesi vardı. Kuzey Kafkasya 'daki durumlar daha açıklığa kavuşmadığından, Alman Genelkurmay İkinci Başkanı Kafkaslıların verdiği garantileri yetersiz bulmaktaydı. [38].

Her iki görüş, çeşitli yorumlara açıktı. Buna rağmen Batum'daki görüşmelere tüm Kafkasya devleti olacak şekilde açık talimatlarla katılırlar. Ancak Lassovv devamlı ve emniyetli haberleşmesi olmadığından, Karargah'ın ve Dışişleri Bakanlığı'nın Kuzey Kafkasya hakkındaki düşüncelerini bilemediğinden karar vermekte zorlanır. Haydar Bammatov ile 11 Mayıs 'ta yaptığı konuşma sonunda, amirlerinin önerilerine ters düşen kendi planlarını geliştirir. Onun düşüncelerine göre, Kuzey Kafkasya probleminin çözümünde devletler hukuku yönünden sakıncaları, "şu andaki durum ve gelişmeler zorladığından" bir tarafa itmenin gerekliliğine inanıyordu. Bunun açıkça anlamı şu demekti: Lassow-ekonomik nedenlerden dolayı- Kuzey Kafkasya'nın Alman İmparatorluğu'na resmen bağlanmasını istiyordu. [31]

Lassow, öneri ve düşüncelerinin gerçekleşmesinin biraz da haya! olduğunun bilincinde idi; gerçekler zaman içinde bunu belgelemiştir. Bu nedenle de düşüncelerini gizli tutmuştur. Lassow-açıkça söylememesine rağmen planlarının barış içindeki doğu cephesinin politikasına uymadığını ve Sovyet Rusya'yı çok kızdıracağını, bu planı Türk dostları öğrenecek olursa red edeceklerini, hatta cepheden bile çekilebileceklerini bilmesine rağmen, genişleme imkanlarının verdiği sevinç içinde, konuştuğu kişilere çekinmeden, düşünmeden- bu riziko dolu kendi planlarını önermekteydi. Hükümetin de "burada büyük ve zengin bir ülke paylaşılmak için duruyor, belki yüz sene içinde bir daha ele geçmeyecek bir imkan doğdu. Sorun çok büyük, bunu incelemek için ise zaman çok az," diyerek planına özendiriyordu. [33]

Kendine özgü ve bazıları da doğru gözlemlere dayanan Bayernli generalin teklif ettiği planlar, nereden bakarsanız bakın, tutarsız ve dayanaksız idi. Tabii ki Kuzey Kafkasyalılar içinde, baskıcı çarlık düzeni, barbar Bolşevik ya da tutucu Türkiye yerine, -kendi zayıflıklarının da bilincinde olarak- modern Almanya ile birleşmenin yararlarını çok iyi bilen ve anlayanlar vardı. [34] Kuzey Kafkasya'nın Alman İmparatorluğu'na getireceği ekonomik yararlar bir tarafa itilecek gibi de değil; ancak bu nedenlerle Türkiye ve Sovyetler Birliği ile ilişkileri koparmak demek, akli selimini yitirmiş olmak anlamına gelir. Kaldı ki ekonomik yönden kazançlar, toprak ilhakı olmadan da sağlanabilir de. Lassow , fantazilerinde daha da ileri giderek, bu yeni kolonyal bölgeyi, iki Alman taburuyla, gezmeye gidercesine, ele geçirip kontrol altında tutulabileceğine de inanmaktadır. [35]

Kuzey Kafkasyalılar, Almanya 'nın kendilerine gerçekten yardım edeceklerine inanmıyorlardı. Bu nedenle Haıdar Bammatov, Halil Paşa ile bir antlaşma imzalar. Bu antlaşma ile Türkiye'den silah yardımı alacak ve Türkiye 'de karşılığında Kuzey Kafkas Devletini kontrol hakkını alacaktı. Lassow, bunu duyunca çok kızar ve 37. tümenin Daryal geçidinden Vladikafkaz 'a gitmesini önler. Kuzey Kafkasyalıların Schulungsburg'un yazdığı gibi; "Türk gemisinde yüzmeye" çalışması sonucunda, Lassow, Gürcü hükümetini kendi planları için kazanmaya çalışması umudunu yitirir. Ümitleri yıkılmış vaziyette hepsi de İstanbul 'a dönerler. Bayernli General de Kalmuk Beyi Tundutov ile birlikte, Genel Karargah 'a gitmekle yetinir. Alman-Kafkas birliği ölü doğan bir çocuk olarak onaya çıkar, her ne kadar Dışişleri Bakanlığı'nca bu tespit pek hoş karşılanmasa da. [36]

Buna rağmen Almanya 'da bazı askerler bu düşünceleri büyük bîr coşkuyla karşılar. Laudendorff a göre Ukrayna ile Rusya çok yakında birleşeceklerdi. Bu nedenle de Alman dostu bir Kafkasya'nın Slav birliğine karşı iyi bir müttefik olacağı, ganimet silahların ise Tiflis üzerinden, Tundutov'a gönderilmesini istiyordu. Bu yolla Güney doğu birliğinin oluşmasının temellerini atmış olacaktı ki, bu plan Kazaklar tarafından da kabul ediliyordu. İmparatorda bu planları destekliyor, fakat diplomatlar, bu tur düşüncelere yakın olan çalışmaları dahi önleyerek, geri plana itiyorlardı. [37]

Fuat Paşa, İstanbul 'da harpten önce verilen sözlerin tutulmasını, Almanya 'dan isteyince, bu pasif, çekingen tutumdan vazgeçmek zorunda kalınır. Berlin, istese de istemese de, Kafkasya'nın geleceği hakkında bir şeyler yapması gerekiyordu; Brest-Litovsk Antlaşmasının arkasına saklanmak yetmiyordu artık. [38] Batum'daki görüşmelere katılmış olan Wesendonk, Almanlara Orta Asya'da doğan imkanlardan söz ediyor ve buraları hemen kontrolü altına alacağını, çok güzel sözlerle açıklıyordu. "Hatta Çin'e kadar giden bir yolun açılacağı şeklindeki fantezi ve maceralarla dolu bilgilerde aktarıyordu." Kafkas Devletleri birliğindeki 12 milyon insanla, genç ve dinamik Rusya 'ya ve Türkiye 'ye karşı gelinebileceğini de yazıyordu. [39] Türkiye'nin Kafkasya'ya tek başına sahiplenme, kendi politik sınırlan içeririne alma hedefleri. Almanların hesabını yanlış çıkarmıştı. İmparatorluğun temsilcisi olarak, 1918 yılının Haziran sonunda Tiflis 'e gelen General Kreß, İmparatorluğa bağlı bir kraliyet kurmak yerine Menşvevist Gürcülerle birlikte, bağımsız Kafkas devletinin dağılmasını ve yıkılmasını geciktirmekle yetinmek zorunda kalmıştır.

Tiflis 'e gelmesinden hemen bir hafta sonra, Kuzey Kafkasya devletinden bir delege grubu "gözle görülebilen bir kızgınlık içinde", Rus Bolşeviklerinin hem Cumhuriyetin sınırlarını hem de Devletin kendisini tehdit ettiğini söylerler. Delegeler Alman General'den, "kelimenin tam anlamıyla yal vararak ricada bulunurlar. "Ya kendilerine bizzat yardım etmelerini ya da Türklere bunu yapmaları için izin verilmesini isterler. [40] Aksı takdirde İngiltere'den yardım isteyeceklerini de belirtirler.

Delegeler geçmişte ne İngilizlerin ne de Osmanlının böyle bir yardımı yapmadıkları ve yine de yapmayacaklarını neden akıllarına getirmiyorlardı acaba? [B.Ö.Y]

General Kreß "böyle bir askeri çıkarmanın Rusya ile savaş anlamına geldiğini, bu nedenle herhangi bir askeri müdahalenin düşünülmediğini" ekler. İmparatorluğunun özel ticaret kişileri vasıtasıyla Kuzey Kafkasyalılara silah ve mühimmat satılmasına karşı olmadığını ve izin verileceğini" söyler. Bu silahların Gürcistan üzerinden geçmesi için Gürcü hükümetinden müsaade almaya çalışacağını söyler. [41] Gaza-vat'ta kendisine vaat edilen 500.000 Ruble'nin verilmesini ve Alman misyonların gönderilmesini ister. Ancak, "Almanya'nın yardımıyla, tekrar kazanılan bağımsızlığın ayakta kalabileceğini" de, sözlerine ekler. Bammatov ise, kendisine Lassow tarafından verilen sallantılı vaatlere dayanarak şöyle konuşuyordu; "Sadece tek Gürcülere yönelik yürütülecek politikanın başarısızlıkla sonuçlanacağını, çünkü komşularının bağımsız olmaması halinde Gürcistan'ın da bağımsız kalamayacağı belirtiliyordu. [42] Dışişleri Bakanlığı ise, 1915'de verdikleri sözün, eğer tüm Kafkasyalıların birleşerek bir devlet kurması halinde geçerli olacağı, hatırlatmasını yapar. Alman çıkarları, belirli bir halk grubunu tercih edilerek, desteklenmesiyle bağdaşmıyordu. "Alman Genel Karargahı, Kazaklara silah verdiği için, Dağlı Halklara da Kazaklar'a karşı savaşmak için silah vermeyiz" diyordu. Olası bir çatışmada Kuzey Kafkasyalıların kısa yolu seçecekleri ve halkı kati edecekleri bir gerçekti. Yapılacak silah yardımını şartlı olarak, bölgede yaşayan Rus asıllılarla anlaşma gereğine bağlarlar.

Diplomatlar Ludendorff tan konu hakkındaki görüşlerini belirtmesi istenince, aşağıda verdiği tavsiyelerin de hiçbir faydası olmaz; "Bizler 1915'de tüm Kafkasya 'yı içeren bir devleti düşünmüş olsak da şu andaki Dağlı Halkların istek ve arzuları doğrultusunda yardım etmemeyi yerinde bulmuyorum. Onları İngilizlerin koynuna atmak tehlikesi de ortadadır. Bolşevistlere kendileriyle yaptığımız antlaşmaları ihlal etmediğimizi açıkça belirterek, Dağlı Halklara iyi niyetimizi göstermeliyiz. O halde ilk olarak, Don Kazaklarıyla anlaşmamızı tavsiye ediyor; ikinci olarak ta Kreß'in teklifi olan silah satışını destekliyorum. Türk asıllı yetiştiricilerin bölgeye gitme çabalarına, bu yolla Türklerin kuzeye doğru kendi etki alanlarını genişletmelerine de karşıyım" diyor. [44] Almanların sınırlı operasyonları, Alman aşırı uçlarına çok az ve yetersiz geliyordu. Kafkasya asıllı Alman H.Schütz, Koramiral V.Rebeur Paschwitz'e, Novorossijisk limanındaki "Gobeben" savaş gemisinde, Berlin'e iletilmek üzere şunları teklif eder; "Kuzey Kafkasya koridorunu emniyete almak ve şu andaki volkan gibi patlamaya hazır bölgeyi askeri olarak işgal etmek için yeterli bir gerekçedir. İşgal gerekçesi, burada doğan otorite boşluğunu doldurmak ve kanuni bir düzen kuruluncaya kadar kalma olarak gösterilebilir." O da daha önceki Lossow gibi, Kuzey Kafkasya halklarından çıkacak işbirlikçilere güveniyor, [45] hiçte zorlanmayarak Almanya'nın amaçlarına ulaşılacağına ve ekonomik faydaların sağlanacağına inannordu. Bu fantastik çıkarları ciddiye almak ve rizikoya girmek çok zordu. [46] Hatta Berlin'de belirli bazı çevrelerinde olayı kavrayıp anlayamayacağı kadarda zordu.

Dışişleri Bakanlığı ise böyle bir Kuzey Kafkasya macerasına kolay kolay sürüklenmiyordu. Nadolny, bölgedeki durumun çok karışık olduğunu, bu nedenle de belirli bir grubu desteklemenin yanlış olacağı düşüncesindeydi. Kaldı ki, yüz yıllardır askeri yönden çok iyi eğitilmiş ve organize olmuş Kazaklara karşı olmak ise, çok daha büyük bir riziko olarak görüyordu. "Hem de bizim yardımımızla sebep olabileceğimiz, bölgede bir iç savaş çıkarmak, bunu körüklemek ya da desteklemek, çıkarlarımıza tamamen ters düşmektedir. Gürcistan'ın ve Ermenistan'ın ihtiyacı olan buğdayın emniyetini sağlamamız gerekmektedir. Bu iş içinde Kazaklarla, Dağlı halkların dostça yaşamaları gerekmektedir. "Rus asıllıları silah zoruyla bölgeden kovma eylemleri ve düşüncelerinden vazgeçmedikleri sürece. Dağlı halklara gizlice ya da açıkça silah satmak imkansızdır. İmparatorluk Başbakanı Graf Hertling, dışişleri Bakanlığı'nın verdiği karara ve tavsiyelere uyarak, Dağlı Halklara yapılacak her türlü yardımı yasaklar. [47]

Berlin aldığı bu kararla Kuzey Kafkasya 'da barışın sağlanacağı ve herhangi bir iç savaşın önlenmesi ümidindeydi. Bu yargı, gerçeklerden uzak olduğunu göstermiş ve 1918 ilkbaharından itibaren, Kızıllar, Beyazlara, yerli halk ile Kolonistler, Kuzey Kafkasya 'nın hakimiyeti için savaş başlarlar.

Haziran sonunda Rusya ile Güney'i birbirine bağlayan demir yolu merkezi Torgovoja'nm Beyazlarca ele geçirilmesinden sonra gelen haberler, Anıi Bolşeviklerin savaşı kazandıkları şeklindeydi. Sovyet hükümeti karşı güçleri küçümsemişti. Ancak gelişen olayların bilincine varınca genel bir seferberlik ilan eder. Harp yorgunu halk, yeni kurulan sistemin verdiği coşku içinde bu çağrıya uyar. Temmuz ortasında, buğday ambarı sayılan Stavropol ele geçirilir. Güney'den de, genç cumhuriyeti Mernşevikler tehdit etmeye başlarlar. Abhazya Milli Meclisi'nin yardım çağrısına Gürcü Halk ordusu koşar ve Suchum eyaletine doğru yürüyüşe geçer. Sivastopel'de bulunan Koramiral Hopman'ın bildirdiğine göre, 17 Mayıs günü "Güney Kafkasya devletlerine ait bir harp gemisi" kentte bulunan Bolşevik gemici haydutlarına ateş açar... Aynı zamanda karadan da saldırıya geçerler. [48] Suchum'daki Kızıllar karşı duramazlar ve Tuapseye çekilirler. Orada da 27 Haziran tarihinde General Mazniev'in askeri birlikleri iki Gürcü taburu, toplarıyla birlikte, panzerli tren, Maykop yöresinden oluşan bir kaç yüz Kazağı bozguna uğratırlar.

Dışişleri Bakam Çenkeli, bu başarıları çok önemli sayıyordu. Çünkü Gürcüler, oradan Kuban'ın buğday ambarı olan yöreleriyle direkt bir bağlantı sağlıyordu. Daha önce yazdığımız gibi, bu yöreler, Gürcistan'ın buğday ihtiyacı için çok önemliydi. Çenkeli, kurulabilecek herhangi bir Karadeniz Valiliği'ne karşı olmadığım, ancak buraların tekrar eski sahipleri olan Çerkeslere verilmesine de karşı olduğunu belirtiyordu. Gürcü politikacılarının bu düşmanca tutumları zamanımıza kadar devam etmiştir.

Miyekuape 'de bir konuşma anında ünlü Adige şairi, BeretereHamid'ten şunları duymuştum. "Biz Rodina delegesi olarak Moskova'da yaptığımız bir toplantıda, Eduad Şvernadse'nin Dışişleri Bakanı olarak yurt dışı temsilciliklerine, "geri dönmek için verilen dilekçeleri alın, fakat işleme koymayın!" şeklinde gizli bir talimat verdiği idi. Aradan zaman geçerek dönüş için tüm yollar açılınca da ne ilginç ki, ne dilekçe verenler ne de dönüşçüler Çerkesya'yı dönmüşlerdir. Bu demektir ki, onlar ya davalarına inanmamış kişilerdi ya da davalarına ihanet eden hainler. [B.Ö.Y]  Wesendonk'un edindiği izlenimlere göre Gürcü devlet adamı, Kafkas dağlarının denize yaklaşarak son bulduğu Tuapse'ye kadar tüm kıyı boyunu, kendi topraklarına katmak istiyordu. Hatta bu ilhak nedeniyle, karşı güç olarak kabul edilen Kazaklar 'la iyi ilişkiler içerisinde olmayı çok istiyordu. [49]

Bu aşamada Türkler, söylenenlere göre, çoğu Abhaz olan 600 kişilik makineli tüfeklerle donanmış bir askeri birliği, Gürcülerin arka cephesinden karaya çıkarırlar. Bu çıkarma, Kırım harbindeki, buna benzer bir askeri harekatı hatırlatır. [50] Suchum ile Tiflis arasında, tütün satımı nedeniyle açıkça ortaya çıkan anlaşmazlık nedeniyle bu askeri hareket, Gürcistan'ın Abhazya üzerindeki egemenliğini sarsabilirdi. [51]

Milli Meclis 'in ve General Mazinev'in isteği doğrultusunda, Kreß bölgeye bir Alman birliği gönderir. Birliğin görevi "isyancı Türk Birliği" [52] ile Gürcü kuvvetleri baş edemezlerse yardım edeceklerdi. Bölgeye gönderilmesi düşünülen iki panzerli araç, Zuggidi bölgesindeki yolları ve köprüleri, bölgedeki Bolşevikler devamlı olarak bozup havaya uçurduklarından, dönemez. General, Gürcü Cumhuriyeti'nin tarafını tutmasını; devletin Kuzey sınırlarının emniyete alınması ve tekrar düzeni sağlamak gerektiği düşüncesine dayanıyordu. Hatta İtilaf Devletleri'nin davranışlarını da, doğru olarak görüyordu.

Türk komutanı Esad Paşa da ayrı düşüncede idi. Abhazya 'nın Kuzey Kafkasya'ya dahil olduğunu, bu nedenle Türk askerlerinin bölgede bulunmasının Gürcü düşmanlığı olarak anlaşılmaması gerektiğini söylüyordu. Yine, bölgede ileri gelen şahsiyetlerin istekleri doğrultusunda, Bolşevik gaddarlıklarına karşı yerli halkı korumak gayesiyle asker gönderdiğini de ilave ediyordu. Kreß bu gerçekleri temelsiz buluyor [53] ve hükümetinin Osmanlı Hükümetini arayarak durumu anlatmasını, herhangi bir olası Alman-Osmanlı askerleri arasındaki bir mücadele için uyanda bulunmasını ister. "Esad Paşa'yla yaptığım konuşmalardan, Paşanın tek geri adım atmadığı ve başarı beklemediğini" belirtir. Gürcüler, Kasım başlarında Sochum'a çıkarılan Türk birliğini bozguna uğrattığından, hatta bir kısmını da ele geçirdiklerinden Berlin'in herhangi bir askeri çıkarma yapmasına gerek kalmamıştı. [54]

Türklerin Kuzey Kafkasya 'da en son sözü söyleme istekleri; Haziran ayında İşgal ettikleri Azerbaycan'dan, Zakatli üzerinden Dağlı Halklara büyük miktarda mühimmat göndermelerinden ve küçük askeri birlikleri harekete geçirmelerinden anlaşılıyordu. Eğer Nuri komutasındaki İslam ordusu petrol yatağı olan Baku'yu ele geçirirse, oradan hareketle Kuzey'e doğru ilerleyeceği açıktı. Sovyetlerin zayıf olduğu düşünülünce, Kreß'in tespitlerine uygun olarak İslam Ordusu'nun başarı oranı da yüksekti: "Eğer Almanya Kuzey Kafkasya'yı desteklememekte halen ısrar ederse, Dağlı Halklar, Türk kuvvetlerini coşkuyla karşılayacaklar ve bu durumda da Türk nüfuzunun artması kaçınılmaz olacaktı." [55]

General, Almanların pozisyonu için üç temel tehlike görüyordu;

1] Türkiye, Baku ve Grozni'deki petrol yataklarını ele geçirecek.
2] Gürcistan her yönden Türk devletinin etki sahası içinde kalacak
ve yavaş yavaş Alman çıkarları gerileyecek.
3] Kuzey 'den gelecek keşif İngiliz propagandası dolayısıysa daha da açmaza girecekti. Eğer imparatorluk çok çabuk bir şekilde hareket ederse bu saydıklarının üstesinden gelinebilecektir. "Bir tabur askerle, Dağlı Halklara yeterince mühimmat göndermek yeterli olacaktır" kanısındadır. [56]

Kreß, Çermoyev'in iyimserlikle anlattıklarına güvenmiyorsa da, kendine ulaşan bilgilere dayanarak. Kuzey Kafkasya'nın Rusya'dan hemen hemen ilişkisinin koptuğunu sanıyordu. "Bolşevik Rusya o kadar zayıf ki, Ciskafkasya [ Kuzey Kafkasya] halklarının bağımsızlık ilanlarına ses çıkarmayacaktır. İşin gerçeği şu ki, buralarda Bolşevizm iktidarını yitirmiştir." [58] Bu gerçeklerden sonra Almanya için başka çıkış yolu kalmamaktadır. Çünkü; "bizim ekonomik ve politik çıkarları mız, gerçekleşmesini istediğimiz, çıkar bölgemiz olan Trans-kafkasya ve Kazak devleti arasındaki er geç bir zaman sonra Rusya'yla birleşecek ve Kafkasya'yı istila etmeye kalkacaklarından- bir sınır devletinin kurulması gerekmektedir. Dağlı Halklar ilerleyen Rus güçlerini durdurabildiklerini ispatlamışlardır ve büyük Rusya'ya karşı Transkafkasya'nın en sadık bekçileri ve dostlarıdır." [58a]

General Kuzey Kafkasya 'ya ve Kazak Bölgesi'ne yapılacak askeri çıkarmanın çok problemler ve endişeler doğuracağını inkar etmemektedir. Ancak bu endişelerin ortadan kaldırılması kolay olacaktır. Moskova'nın takınabileceği tavra karşı, yaptığımız aksiyonun stratejik yönden çok önemli olan bölgede, olası İngiliz etkisini ortadan kaldırmak ve her iki devletin de çıkarları için gerekli olanı yapmak şeklinde cevap verilebilir. [59] Türkiye 'yi kızdırmamak İçin, operasyona dört ile altı tabur ile katılırlarsa yöredeki Türk taraftarı müslüman halkın da sempatisini kazanırız. Tabii ki, askeri birliklerin nerelerde operasyon yapacakları da anlaşmalarla tespit edilmelidir." Alman çıkarları gereği Vladikavkaz'ın işgal edilmesi gerekmektedir. Buradan itibaren Daryal geçidi ile Kafkas dağlarının Kuzeyinden, Hazar Denizi 'ne kadar olan yerleri de gerektiğinde Türkler istila edebilirler. Grozni petrol yataklarının kullanılması konusunda da daha Önceden Türkiye 'yle anlaşma yapmak gerekmektedir. [59a]

Operasyonun kar yağmaya başlamadan önce bitmesi gerektiğinden, Kreß önerilerine acele karar verilerek, cevaplandırılmasını ister. [60] Sovyet rejimini, üç hafta civarında Vladikavkaz çevresinde yaptığı savaşın zayıflattığını düşünce [61], kendisine hak vermemek elden gelmiyor. Yine Kuzey Kafkasya'da kurulacak tampon devlet düşüncesini yeniden ortaya atıyor ve Almanların baştan beri kurmayı düşündükleri ihtilalci tampon devletin gerçekleşmesi de yaklaşıyordu. Buna rağmen Kreß'in, kendi kendine Baku probleminden sonra, karmaşık Kuzey Kafkasya problemini çözebilmenin, kapasitesini aşıp aşmadığını sorması gerekirdi, Türklerin buralara sahip olma şehvetleri, Beyazlarla Kızılların birini boğazladığı ve Dağlı Halkların ise birlik kuramadıkları Vladikavkaz'a Alman askerlerinin gelmesi, tamiri güç karışıklıklara neden olabilirdi. İşgalci kuvvetlerin böylesine geniş ve karışık halk gruplarının çıkarlarının çatıştığı bir yerde, herkesin güvenini kazanabil erek, hukuksal düzenin kurulabileceği ise tamamen spekülasyondan başka bir şey değildi.

Gerçekte olacak olan ise, askeri yönden büyük bir felaketin yaşanılacağı ve politik yönden daha büyük felaketler doğurarak imparatorluğu çok güç durumlara sokacağıydı. Olayı ve rizikoları doğru olarak kavrayan İmparatorluğun sivil ve asken yöneticileri, Gnrl. Kreß 'in tekliflerini kabul etmezler. Bir taraftan Bolşeviklerle yaptıkları antlaşma gereği; Baku petrollerini beraber değerlendirme planlarını düşünmek, diğer yönden de tek yönlü olarak bir grubu tercih ederek, Kazakları bir tarafa İtip karşılarına almak gerekmekteydi. Dışişleri Bakanlığı, dağlı Halklara, Moskova'ya giderek, arzu ve dileklerinin iletmelerini haklarını almalarını tavsiye eder. [62]

Laundendorff, Rostov 'daki askeri birliklerin başı olan Cochenhausen vasıtasıyla Kazaklarla, Dağlı Halklar arasında anlaşma görevini üzerine Dışişleri Bakanlığı da bunu benimser. [63] Ancak bu görüşmeler, Alman işgali altındaki Rostov 'da değil de, Kafkasya 'nın herhangi bir hava vermek suretiyle Sovyet hükümetini kızdırmak istemiyordu.

Kreß, yaptığı işgal planları dahilinde Kuzey Kafkasya 'daki Bolşevizmin çökeceğine en azından parçalanacağına inanıyordu ve Maznievs'in planına uygun olarak, petrol şehri Maykop 'un, Sovyetlerin elinden alınmasını tavsiye ediyordu. İngilizlerin Kazakları organize ettiklerine dair bir haberi, Ağustos sonunda Berlin 'den ve Vladikavkaz 'dan gelen elçilerden öğrenince, tutumunu hemen değiştirir. [64] Bilakis Sovyet hükümetine "buğday ve benzin karşılığında" askeri yardım yapılmasını ve 21 Ağustos'ta, Kuban'ın merkezini, Yekaterinodor'u işgal eden ve bir tümen askeri de Dunsterville'nin yükünü hafifletmek için Baku'ya gönderilen Gönüllü Ordu'ya karşı, Bolşevikleri kuvvetlendirmeyi ister. Harp malzemesinin yanı sıra, Orjinkidze 'ye Tiflis'in arabuluculuğuyla bir kaç milyon Ruble verilmesini de ister. [66]

Alman Genel Karargahı bu politikayı da desteklemez: "Yeteri kadar asker mevcutsa derhal Baku'yu zapt ederek İtilaf Devletleri 'nin etkisini yıkmak gerektiğini" bildirirler. Dışişleri Bakanlığı ise, Ludendorff'un anti Bolşevizm tutumunu paylaşmıyordu. [67] Kreß 'e verdiği bilgiler dahilinde, eğer Dağlı Halkların ve Bolşeviklerin desteklenmesinin askeri yönden faydalı olacağına inanıyorsa, böyle bir yardıma karşı olmadıklarıydı. Yerli halkla. Don ve Kuban Kazaklarının ki görünüşe göre, İtilaf devletlerinin yanında değiller, [68] barışçı bir çizgide anlaşmaları gerekiyordu. Almanya'nın Kuzey Kafkasya politikası bir birinin tersi kararlar nedeniyle açık değildi; şüpheli, kesin olmayan varsayımlara dayanıyor ve bir birine zıt sivil ve askeri karar ve talimatlarla daha da çıkmaza giriyordu.

Birlikte bir yol ve planın çizilerek, harfi harfine takip edilmesi gerekliliği her zamankinden daha açıkça ortaya çıkıyordu. Kreß, İngiliz tehlikesi ve Türkiye'nin Gürcistan'ı tehdit ettiği gerçeklerine [69] karşı hemen hemen güçsüz bir şekilde önada duruyordu. Kreß, petrol eksperi Pfaff'ı, Maykop petrolünün Tuapseye getirilmesi planlarını yapması için Tuapse'ye gönderir. Basın ataşesi Prof. Zugmayr'ı da Vladikavkaz'a, oradan haberler getirmesi ve Alman kolonistlerle görüşmek için gönderir. Her iki teşebbüsten de sonuç çıkmamıştır. Maykop'u Gürcülerden geri alamaz. Bolşevistler ise, Vladikavkaz'da hiç bir Alman temsilci görmek istemezler. Kreß ile meslekdaşı olan Abdul Kerim Paşa, Vladikavkaz'ı paylaşamazlar ve Kuzey Kafkasya'da kendi çıkar bölgelerinin de sınırlarım çizemezler. Türk Paşa, Vladikavkaz'ın, müslüman İnguşların bölgesinde kaldığından kendilerinin olduğunu, Kreß de buranın Daryal geçidinin geçtiği yolun üstündeki son nokta olduğu gerekçesiyle Almanya 'nın olduğunu söylüyordu. [70]

Bu ara Cocehenhausen, yaptığı görüşmeler sonunda Don hükümeti, Dağlı Halklar Devleti 'nin Dışişleri Bakanı ile Novoçerkessk 'te görüşmeyi prensip olarak kabul eder. Bu hükümetin, Kuban ve Terek Kazakları adına konuşma hakları olup olmadığı ise, bilinmiyordu. Ayrıca Bam-matov ve Dağlı Halkların oradaki temsilcisi olan Kocev ile ilişkilerinin de açıklığa kavuştum iması gerekiyordu. Kocev Almanlar üzerinde iyi intiba bırakmış [71] ve kendi iddiasına göre de Güneydoğu Birliği [Görüldüğü gibi Kuzey Kafkasya Birliği 'ne, Batı Kafkasya yani bugünkü Adigey ve Shapsughlar dahil değildi.B.Ö.Y.] adına Kazaklarla antlaşma yetkisi olduğunu ifade ediyordu.

Bu bilgiler gereğince, Genel Karargah, Kreß 'e "Eğer Kazaklarla Dağlı Halkların anlaşmaları sağlanırsa, 20.000 tüfek, 192 MG ve 32 top vereceğini vaat etmesi yetkisini ve elde var olanların imkan nispetinde verilmesi" talimatım verir. Silahlar, Tiflis 'teki Başkomutanlığa yazılan bir yazıyla, Kocev aracılığıyla gönderilecekti. [72]

General, Genel Karargahı şaşırtan bir cevap gönderir; "Kuzey Kafkasya'ya silah göndermenin mümkün olduğunu, fakat depolarından silah veremiyeceğini, kendisinin de Rus topları ve tüfekleri için mühimmata ihtiyacı olduğunu!" belirtir. En önemli gerekçe ise Kocev'in kendisine verilen bu görevin üstesinden gelemeyeceğinin anlaşılması ve İstanbul 'da bulunan Bammatov 'un da, Tiflis 'e gitmeyi kabul etmemesiydi. [73] Böylece, Alman projesi, daha başlangıçta hezimete uğramıştı; ayrıca bölgede yapılacak olasılı yeni düzenlemelerde, Dağlı Haklar Devletinin eski Bakanlarının gerçek partnerler olup olmadıkları hakkında da kararsız bir durum ortaya çıkar. [74] Öyle zannediyorum ki, Türk askerleri yaklaştıkça, Almanları bir tarafa iteceklerdir. Çünkü yitirdikleri makam ve mevkilere ancak onların yardımlarıyla tekrar kavuşabilecekleri bekleyişi içindedirler.

Baku 'nun 15 Eylül 1918 'de alınmasından hemen sonra, Nuri Paşa 1500 kişilik Türk askerle birlikte bir zamanların vahşi tümeni olarak bilinen pek çok Dağıstanlı süvariyi, 2000 yan eğitimli Tatar piyadesini çok sayıda topu Derbent 'e gönderir. Kıyı şehri ve Petrovsk, Ağustos başından beri, 1. Dünya Savaşı 'nda İran 'da savaşmış anti Bolşevist Kazak Generali Lazar Biçerachov 'un elindeydi. Türk işgalinden korunabilmek için Beçerachov Çeçenleri yardıma çağırır, bu sayede geri çekilecek olursa Terek bölgesine geri dönüş yolunu da emniyete almak istemektedir. Ayrıca, İngilizlerden para yardımı ister ve Baku'dan gelen ve çoğunluğu Ermeni olan 9000 mülteciyi de İran'ın Anzali yöresine gönderir. Ancak tüm çabalarına rağmen Derbent'in, 6 Ekim'de Türklerin işgal etmesini önleyemez. Karşı tarafın gözle görülür başarıları Kreß'i ürkütür ve telaşlandırır, zaman geçirmeden Alman çıkarlarını korumak için çalışmaya koyulur, Kazbek'e bir bölük asker gönderir, Berlin 'den ve Genel karargahtan bir milyon ruble ile hazırlanan silahlan ister. Gönderilecek para ve silahlarla, Türklerin Osetler ve Batı Terek yöresinde oturan Kabarda'lar üzerindeki olası etki ve nüfuzunu başlangıçta tepeden kırmak istiyor ve şu güvenceyi veriyordu; "Yapılacak eylem politik yönden, ne Kazak ne Gönüllü Birliklerle ne de Bolşevik Devletiyle olan ilişkilerimizi etkileyecektir." Edindiği bilgilere göre de, Dağlı Halklar kısa zamanda yöreyi kendi kuvvetleri ile Bolşeviklerden temizleyeceklerdi. İşte bu anda, Türkler boş, bölgeye ilerleyerek petrol yataklarının olduğu Grozni'yi kendi egemenliği altına alacaktır. Dolayısıyla da bölgeye Alman kuvvetlerini göndermemiz, Rusya'nın da işine gelecektir. Operasyonu biz yapmazsak belirttiğim gibi, müttefikler yapacaklar ve bizi "oldu bittiye getireceklerdir." [75]

Kreß, Sovyet devletinin tahminlerinden de öte sapasağlam ayakta durduğunu anlayınca, anti Türk planlarını yeni edindiği bilgileri uydurur. Kendi adına, İmparatorluğu bağlamadan, Dağlı Halklarla bir antlaşma imzalar. Bolşeviklerin de olurunu aldıktan sonra, antlaşmaya da bozulan disiplini yeniden tesis etmek için çoğaldıklarına dair bir madde koydurur. Bu maddeye dayanarak Alman kuvvetleri Vladikavkaz 'ı ve Grozni 'yi işgal edeceklerdi.

Daha önceden de Kocev vasıtasıyla Gönüllü Birliklerin bu eyleme ne diyeceklerini de öğrenilmesi gerekiyordu. Kağıt üzerinde çok güzel görünen bu plana Berlin, generale bir milyon Ruble'lik kredi vaat eder ve Kuzey Kafkasya'da, "gözle görülür çok açık, tekrar gündeme gelen çıkarlarımızı düşünerek" çalışmalarını yürütmesini, itilaf devletlerinin düşmanı olan herkesi desteklemesini ve itilaf devletlerinin dostlarının imhası yönünde çalışmasını salık verir. Bulgaristan'ın Türklerin elinden çıkması, sonra dört tümen askerin Kafkaslardan geri çekmesiyle öncelikle davranarak buraların Türkler tarafından işgali korkusu ve düşünceleri kendiliğinden ortadan kalkmış olur.

Eldeki mevcut belgelerde, Kreß'm doğrudan doğruya Kuzey Kafkasya problemine girip girmediğini göremiyoruz. [76] Türkler, Alman Dışişlerinin görüşüne göre Mondros Antlaşması'nı ihlal ederek Biçe-rachov'a baskı yapıyorlardı. Bıçerachov ise İngilizlerin emri altına girmişti [77] ve İngilizlerden deniz yoluyla yardım da alınamayacaktı. Çünkü Ruslarla İngilizler, Hazar Denizi'ni kontrol ediyorlardı. Biçeravhov, Petrovsk kentini bırakarak Krasnovodsk'a çekilmeyi düşünüyordu. Bölgedeki İngiliz Başkomutanlığı çekilmesinin Hazar Denizi'nin güneyinde kendi hakimiyetlerini sarsacağım söyleyerek buna müsaade etmiyordu. Rus deniz araçları ya Anzali'ye gidecekler ya da hareket ettikleri limana geri döneceklerdi. "Krasnovodks limanının kontrolü bundan böyle yine İngiliz 'lerin elinde kalmalıydı." [78]

Ekim sonunda Petrovsk düşmanlarca ablukaya alınır; Biçeravhov şehrin kuzeyinde bulunan 1000 adamını deniz yoluyla tahliye etmeyi düşünürse de, askerleri almaya gönderilen deniz taşıma araçları, Bolşevik harp gemilerine yakalanır. 5 Kasım 'da 7000 müslüman askerle yörenin en önemli demiryolu kıyı şehrine saldırılır. Baku'dan 6000 Ermeni ile 500 Kazak bu saldırıya karşı direnir. Ertesi günü görülen dört İngiliz buharlı gemisinin yardıma geleceği ümidi de yanıltıcı olur. İngilizler, Biçerachov 'u teskin ederek, Baku'nun işgali için kendi taraflarına çekmek istiyorlar, ayrıca bir kurmay subayı Temır Han Şura'daki Türk baş karargahına göndererek, "Neden halen Mondros Müzakeresi'ne aykırı olarak savaştıklarını" Öğrenmek isterler. Aldıkları cevap "saldırıyı düzenleyenlerin, Azerbaycan 'ın emrinde olduklarını ve Bolşeviklere karşı savaştıklarım, bu nedenle de Osmanlı imparatorluğumla yapılan antlaşmaların kendilerini bağlamadığı" şeklindeydi. İngiliz donanma komutanı bu cevapla yetinerek, kuşatılmış şehre yardım etmeden, Kazak komutana da hiç bir bilgi vermeden ve uyarmadan, hatta Krasnovodsk'a kaçmasını da tavsiye etmeden, oradan ayrılarak gider. Biçerachov bir kaç gün daha dayanır. Nihayet 10 Kasım günü tüm harp malzemeleri ve adamlarıyla birlikte Petrovsk'u deniz yoluyla terk eder. Dağıstan için yapılan mücadele böylece biter ve savaşı Türklerle onlara bağlı olan tutucu grup kazanarak gelecekteki Kuzey Kafkasya'nın paylaşmasında söz sahibi olurlar. [79]

Şimdi batı cephesindeki gelişmelere bir göz atalım. Almanya; Kırım, Ukrayna, Gürcistan ve Taman [80] yarımadasının işgaline doğrudan doğruya girmişti. Karadeniz Rus donanmasının imhasından sonra, devamlı olarak Alman donanmasının kaldığı Novorossisk, 26 Ağustos 'ta, bölgedeki Sovyet hükümetiyle ilişkilerini koparmayan Gönüllü Birliklerce işgal edilir. Kiev 'deki askerler, Gönüllü Birliklerin komutanı ile iyi ilişkilerde kalınmasını ve düşünce ve duygularının öğrenilerek kendilerine bildirilmesini isterler. Dışişleri Bakanlığı 'ndan Mumm. Sovyetlerle 27 Ağustos 1918'de yapılan ek anlaşmaya ters düşmeyecek şekilde, herhangi bir bağlayıcı madde mecburiyeti taşımayan her türlü çalışmalara olurunu verir.

Novaçerkessek 'teki temsilci Cochenhausen yiyecek maddesi karşılığında, Kuban Kazaklarına silah vermenin antlaşmalara ters düşmediğini söyleyerek değiş tokuşu teklif eder! Dışişleri Bakanlığı ise, Sovyet hükümetinin düşman olan gruplarla yapılacak her türlü alışverişi rededer."Bölgede kurulacak ya da kurulması izlenimini verecek bağımsız Kuban Devleti çalışmaları yapanlarla alışveriş yapılmayacak, bu çalışmaya katılmayanlarla alış veriş yapılabilecekti.

Oberost, daha temkinli konuşuyor [82], Ludendorff ise, şu ilave eklerle olurunu veriyordu: "Çemberin çok iyi çizilmesi gerektiğini, itilaf devletleri ile yakın ya da uzak ilişkisi olan gruplar ve Gönüllü Birliklerle alışveriş yapılmaması" şartını ekliyordu. Almanların Kazak'lara karşı tutumu böylece ikiye ayrılmıştı. Karadeniz'deki Alman Donanması Komutanı, monarşistlerin iktidara gelmesini istiyor ve bu ikiye ayrılan tutum içinde durmadan şikayette bulunuyordu. Yöresel Sovyet hükümetleriyle de aynı şekilde ikili oyun oynanıyordu. Bir yandan Hopman, Bolşeviklerin lehine her türlü askeri ve politik operasyonları red ederken, diğer taraftan harp malzemesiyle dolu bir Alman buharlı gemisi, buğday ve benzin karşılığında değiştirilmek üzere Novorossisk'e gidiyordu. Ne gariptir ki, gemi, şehir düştükten sonra oraya ulaşabilir. [83]

Almanya 'dan yardım beklemeyeceklerinden, Kiev 'deki Sovyet temsilcisi olan Rakovski 'nin Gürcü Cumhuriyetinden kaçan kızıl ordu birliklerinin emniyet içinde Vladikavkaz 'a gelmesini sağlamak gayesiyle, Gürcü meslektaşı ile görüşmesini isterler. Tiflis 'in buna verdiği cevap ya da davranışı hakkında elimizde belgeler yok. Bilineni ise; Taman'dan hareket eden Bolşevik askeri birlikleri karşısında, Mazniev Güneye çekilerek, 2 Eylül'de Tuapse'yi teslim eder ve kenti terkeder. Gönüllü Birliklerin baskısı üzerine altı gün sonra Bolşevikler, şehri tam yağmalayamadan kaçarak terk ederler. [84] Galip kuvvetlerle birlikte Tupase 'ye, Gürcü askeri birliği de geri gelir. Menşevikler ise, Soçi 'ye gitmek isterler. Gönüllü Birliklerin komutanı olan Kornilovun ölümünden sonra yerine geçen Denikin, kendilerine Tuapse'de çok miktarda buğday ve petrol ürünleri bırakır. Düşünce bakımından tamamen bir birine ters iki grup -Sosyalist Gegeçkori Özerk Bölgesi ile, otoriter merkezci milliyetçi Denikİn- 25-26 Eylül tarihlerinde Kuban Kazaklarının komutanı, Bıçe 'nin de katılmasıyla, Yekaterinodar'daki çıkarlar için anlaşma masasına otururlar.Karadeniz bölgesindeki her grubun çıkarları ve etki alanları üzerinde dururlar. Gönüllü Birlikler, Soçi 'nin boşaltılmasını ve kendilerine verilmesini İster. Gürcistan ise tarihi olarak, buraların kendilerine ait olduğunu, bu nedenle vermeyeceklerini söylerken; diğer yönden Abhazya 'nın ilhakını eleştiriyorlar, ancak isteklerini açıkça belirtmiyorlardı. Gegeçkori, Gürcü birliklerin burada olmasının Bolşeviklere karşı yapılacak mücadele için vazgeçilmez bir unsur olduğunu ve Denikin 'in yöredeki halklar adına konuşma ve koruma hakkının olmadığını söyler. Rus Generali ise bu düşünceleri kabul etmiyor ve Gürcileri uyararak, Rusya 'nın iç işlerine karışmakla suçlar. Ve yöre bağımsız olmak İsteniyorsa bu olaya karışmaması için de uyanda bulunur. Sadece Biçe: Gürcilere anlayış, gösteriyor. Gizlice olsa da Gegçkeri İle anlaştığı ve uyuştuğu ortaya çıkar. Bunlar Soçi 'nin, diktatör Deninkin 'e verilmesini istemiyorlardı. Şehir Sovyeti, Kuban ile olan ekonomik bağların kopmaması için, geçici olarak Gürcistan 'a bağlanma düşüncesini kabul eder. [85] Bu çözümün devamlılığı olamazdı ve gerçekten de bu yol 1919 'a kadar devam eden anlaşmazlıkların kaynağı olmuştur.

Moskova; Tiflis ve Yekaterinodar ile kurulan ilişkilerin yapılan ek antlaşma maddelerine ters düştüğünü ve onları [Menşevikleri] desteklememelerini Berlin 'e bir nota ile bildirir. Dışişleri Bakanlığı ise, böyle bir isteği yerine getirmek niyetinde değildi. Gürcistan 'ın desteklenmesinin, Rusya ve Almanya arasında yapılan antlaşma gereği yasal olduğunu ve antlaşmalara da ters düşmediğini bildirir. Zordanja Hükümeti karşı olmamasına rağmen, iki Sovyet diplomatının Kiev 'den Tiflis 'e gitmesine izin verilmez. [86] Bolşeviklere karşı bu tutumuyla Almanya, Moskova'ya karşı ikili oynayarak Moskova'nın olası çalışmalarını da engellemek ister.

Amiral Hapman 'ın tespitleri de bu çerçevenin içine giriyordu; kendi şahsı üzerinde etkili olan Gönüllü Orduların, İtilaf Devletlerine sempati duymalarını, pek önemsemiyordu. Siyasi memur Alekseyev, "İttifak devletlerinin mağlup olması halinde, Almanya İle Rusya 'nın daha yakınlaşarak- hatta Japonya da düşünülebilir- Rusya 'nın Amerikanlaşması önlenecektir" [87] diyordu. Yapılan teklife göre, bu durumda Kazak askerlerine tüfek, cephane, hafif top vs., yiyecek maddesi karşılığında verilemez miydi? Karadeniz'de en kuvvetli askeri güç olan Almanya bu gücünü kullanarak, her iki taraf İçinde iyi olan bu sonuca bağlayamaz mıydı? [88]

Kiev 'deki Başkomutanlık ise yardım etmeyi red ederken, Berlin 'den ilaç, sargı bezleri ve şekerin Kuban 'a imkanları çerçevesinde verilmesi müsaadesini Hopman 'a verir. [89] Aynı zamanda Ticari Müşavir Kohnke'den Rostov 'a giderek yöreyle eski iyi ilişkilerine dayanarak bilgi toplaması istenir. Rus aracılar kararlaştırılan buluşma yerine gelmediklerinden bu plan gerçekleşmez. Bunun üzerine Hopman'm yardımcısı Mudra, Novorossik'e gönderilir ve 29 Ekim'de de ortaya ulaşır. Onun teshirlerine göre, Beyazların gelecekte beraber çalışabilecekleri ne popülaritesi ne de sağlam yerleri vardı. Ayrıca, Alman sempatizanı değildiler. Para karşılığında da buğday vermeye istekleri de yoktu. Kreß, Gönüllü Birliklerin Kafkasya 'nın bağımsızlığına karşı gelmeyecekleri düşüncesinde ısrar ediyor ve bunun ilerideki zararlarını bilmiyormuş ya da farkında değilmiş gibi davranıyordu. [90] Bu nedenle, Denikin, 1. Dünya Savaşı'nı kazanan devletlerin karşısına Almanlarla beraber çalışmamış lekesiz bir kişi olarak çıkar.

Şimdiye kadar yazdıklarımıza dayanarak, Almanya 'nın herhangi bir Kuzey Kafkasya politikası olduğunu söyleyemeyiz. Bu politika sadece savaş boyunca -bir kaç ihtilalci denemeleri bertaraf edersek- ortaya çıkan durumların değerlendirilmesi ve kaleme alınması safhasından ileriye gitmemiştir. İmparatorluğun aktif olarak olaya müdahale etmesi için elinde her türlü malzeme vardı, ancak bu öncelik Kuzey Kafkasya'yı tanınamadı. Berlin, daha istekli ve kuvvetli grupları göz önünde bulundurmak zorundaydı. Bilhassa bölgeyi 1918'den beri kontrol eden Sovyet Devletini dikkate almak mecburiyetindeydi. Diğer yönden, aktif bir Kafkasya politikasının müttefikimiz Türkiye açısından da değerlendirilerek dikkate alınması da gerekiyordu. 1918 yılının yazında Alman politikası son şeklini almış aktif olarak olaya müdahale edebilecek bir safhaya gelmiş olacaktı, eğer 1. Dünya Harbi Kasım 1918 'de sona ermemiş olsaydı.

Berlin, ihtilal süresince Çarlık Rusya 'dan kopan ve Rus olmayan sınır devletlerini diplomatik yönden, Güney Kafkasya ile Özerk bir Federasyon içinde bir araya getirmeyi düşünüyordu. Bu deneme bir yandan, Dağlı Halkların belirli bir politik çizgileri olmaması gerçeğinden; diğer yönden Türklerin çıkarları doğrultusunda, Güney Kafkasya'nın parçalanmasını teşvik etmeleri nedeniyle başarıya ulaşamaz. Almanya, Gürcistan ve Ermenistan'ın bazı yörelerinde faaliyet ve etkinlik göstermekle yetinmek zorunda kalmıştır. Kuzey Kafkasya'da Bolşevikler yerlerini, doğu bölgesinde savaşların kızışmasını önleyememelerine karşın, sağlamlaştırırlar. Güney'de Türk askerlerinin müslüman yörelere doğru ilerlemeye başlaması hem Almanya'nın çıkarlarını yerle bir ediyor, hem de Moskova ile olan ilişkilerini zorlaştırıyordu. Bu nedenle müttefiklere, Gürcistan'ın yardımıyla transit geçişler yasaklanıyor, Abhazya'da olduğu gibi askeri müdahale de yapılıyordu.

Diğer yönden, askerler ve İmparatorluk hükümeti, Kafkasyalılarla Kazaklar 'ı barıştırarak; Kuzey Kafkasya'daki Bolşevik üstünlüğünü yıkmak istiyorlar ve bölgenin Türk etki alanı dışında kalmasını gerçekleştireceklerini sanıyorlardı. Ayrıca, Bolşeviklere ve Türk çıkarlarına karşı olan emniyetli gruplarını ve Almanya'nın düşmanlarına karşı savaşanlara da hem para hem de silah veriliyordu. Baku'nun düşmesiyle Almanların stratejisi de değinir; hem Türklerin hem de Almanya'nın çıkarlarına uygun bir şekilde Kuzeye olan yollar açılır. Bu durumu hesaplayan Kreß, müttefiklere nüfuz bölgelerinin sınırlarının belirlenmesi teklifini yapsa da red edilir. Daha sonra çok açık ve belirgin bir işgal planı hazırlamış olmasına rağmen bu planı, bu kez üst amirlerince benimsenmez. Savaşın da çabuk bitmesi, bütün plan ve projeleri birdenbire geçersiz kılar.

Almanya 'nın 1918 yılında uyguladığı doğu politikasında Kafkasya 'nın yeri ufacık beyaz bir lekeden başka bir şey değildir. Almanya 'nın olaya daha derin girmemesinin nedeni; gerek Almanların gerekse Türklerin feth etmek amacı güttükleri, bilhassa Baku 'nun alınma sürecinin uzamasına borçludur. Almanya 'nın, burada konu edindiğimiz zaman süresi içinde, buralara gelme gerekçesindeki üç önemli noktayı açıkça yazabiliriz:

1] Çarlık Rusya 'sının sınır devletlerindeki etkisinin azalması. Askeri mücadeleler süresince, tabii ki Çarlık ön plana gelirken, Bolşevikler zamanında bir kaç önemli şahsiyet Ön plana çıkıyor, [91] ve onların etkisi ağır basıyordu.
2] Ekonomik çıkarların, özellikle Grozni petrol yataklarının, kazanılması.
3] Alman çıkar sahasının batıdan doğuya doğru, Ukrayna'dan Hazer Denizi'ne kadar sağlanmasıyla birlikte, Kafkasya'nın Orta Asya 'ya, İran 'a ve doğu Anadolu 'ya direkt giden yolun bağlantı noktası olmasıydı.

Gerek askerlerin, gerekse sivil idarenin Kuzey Kafkasya politikasında, gözle görülebilecek herhangi bir farklılık yoktu. Don Kazaklarına yapılan yardımların Dışişlerine bildirilmemesi ve sorulmaması, taktiksel düşünceden doğmuştu. Kazaklar ile Dağlı Halkların barış içerisinde oldukları konusunda, gerek Başkomutanlık gerekse sivil idare mutabıktılar. Bu uyum fantezilerle dolu bazı işgal planlarının reddinde de gözlenebiliyordu.

Genel Kurmay İkinci Başkanı, tüm Kafkasya 'nın Rusya 'dan kopma arzu ve umudunu dikkatli konuşan diplomatlardan daha açıkça söylüyor. Bir yönden de, Sovyet Rusya'yı düşününce, ister istemez daha küçük adımlar atmak zorunda kalınıyordu. Bolşevikler zayıfladıkça ordu içinde bazıları aynı zamanda imparatorluğun bazı sivil. memurlarınca da destekleniyorlardı anti Sovyet bir politikaya doğru dönüyorlardı. [92] Ancak bu düşüncelerin ne Berlin'de ne de Başkomutanlık'ta herhangi bir tesiri olabiliyordu. Dünya Savaşı'nın bitimiyle Kuzey Kafkasya için yapılan savaşlar bitmemiştir; savaş yeni başlamıştır, ittifak devletlerinin olaya müdahalesi ve anti Bolşeviklerde ittifak etmeleriyle de savaş onların lehine sonuçlanmış, yani savaşı itilaf devletleri kazanmıştır.

Dipnotlar

1] Bkz. F.Fischer Friff nach Weltmacht. Almanya İmparatorluğu'nun Savaş politikasının 1914/18 yıllarındaki amacı, 3. baskı Düssel-dorf, 1964, s.740-741 ve 746-747; NV.Baumgart, Almanların 1918 'deki doğu politikası. Brest-Litowsk 'tan 1. Dünya Savaşı'nın bitimine kadar, Viyana -München, 1966,s.207, burada Lossow 'un Kuzey Kafkasya 'nın Almanya birleştirilmesi planlan üzerinde tartışılıyor. Her ikisi de Kuzey Kafkasya problemini sonuna kadar götürememektedirler. W.Baumgart'ın "Kaspi Unternehmen", Ludendorff un akla gelmez deliliği mi, yoksa Genel Kurmayın bir planı mıdır? Doğu Avrupa tarihi yıllıkları, 18 [1970] s.47-126, 231-278, burada bilhassa 58-59 ve 100. sayfalar.

2] Dışişleri Bakanlığı 'nın siyasi arşivleri, Bonn [Bundan sonra A.A. olarak verilecektir]. Dünya savaşı 11 d. 1,9 ve 29. ciltler. Ağustos 1014 Wangenheim; W.Bini "Die Kaukasupolitik der Mittelmachte." I. kısım: doğu politikasındaki temel esasları ve 1914-1917 arasındaki eylemleri. Viyana, 1975,s.75

3] Bu ismin anlamı "Kutsal Savaş"tır; asıl adı ise Özden Arzama-kov 'dur.

4] AA, dünya savaşı 11 d, cilt 8, 28 Kasım 1915 Nadlony ve We-sendonk, Gazavat kendi adamlarının gayesinin ve çalışmalarının Kafkasya 'nın Kafkasyalılar için, "sağlam bir halifelik" ve Ruslara karşı Türklerle birlikte "ebedi bir savaş birliği" idi. Gazavat, yakın zamanda Osmanlı ordusunun Tiflis'e yürüyeceğini, ve o andan sonra da tüm Kuzey Kafkasya'nın ayaklanacağını söylüyordu. Çok miktarda savaş malzemesi stoku olan Georgiyevsk'in ele geçirilmesi planlanmıştır. Ayrıca, Vladikavkaz, Grozni, Argun ve Vedeno'nun yerle bir edilmesi de."Hem de 200.000 tüfek ve her tüfek için 2000 kurşunumuz olursa yalnız başımıza Rusya'ya karşı savaşa başlarız" diyordu. [AA, DS[=Dünya Savaşı] 11 d, 9.cilt 8 Aralık 1915 Ebert Gazavat'ın hatırlarından aktarıyor].

5] Sabotaj yapmak için yapılan organizasyonlar ve hazırlıklar çerçevesinde akla gelen her yol denenerek casusların Kafkasya'ya gizlice sokulması zorunluluğu vardır. İhtiyaç görüldüğü zaman Türk-Rus sınırında, küçük ve büyük haydut çeteleri oluşturularak, kat-i talimatlarla cephe gerisine gönderilmelidir. [AA,DS 11 d.cilt 10, 5 Ocak 1916 Nadolny]

6] Aynı cildin 31 Ocak 1916, Lassow, Genf'ten dört ay beklenilmesine rağmen Kafkasyalı gelmez ve şu açıklamada bulunur. Genf'ıe itilaf devletlerinin kadın casuslarınca, polise casus olarak şikayet edildiklerinden, kendisine İngiliz ve Rus vizesi verilmediği şeklindeydi, [aynı cilt 12, 4 Temmuz 1916 GeiBler]

7] Varşova 'dan Kiev üzeri Vladikavkaz 'a para göndermek, bu iş için görevlendirilen memura göre hiçte kolay değildi: "Birkaç kere yapılan değiştirmeler olayın çok gizli tutulması, yanlış anlamaya yetmişti." [AA, Rusya 97 a,c.lO. 7 Ağustos 1917 Steinwachs]. Bu nedenle de Gazavat'a 25.000 ve Maçabelli'ye 50.000 ruble Berlin'de elde edilmişti ve bununla yetinmeleri gerekiyordu. [AA cilt 21, 7 Ağustos 1918, Politika bölümü.]

8] Daha önceleri Petersburg 'da büyük elçi idi, daha sonra Trabzon ve Beyrut valilikleri yaptı ve iktidardaki İttihat Terakki komitesine karşı idi. Harpten sonra Kemal Atatürk 'e ordu komutanı ve daha sonra da Londra Konferansı'na Delege Başkanı olarak katıldı.

9] Birlik komutanı, daha önce tifüs Başkonsolosuydu, Schulen-berg 'in düşüncesine göre Türkiye 'deki Çerkeslerle sıkı ilişkiye geçmek faydalı olacaktı; yardımcı askeri delege başkanı Wolpmann ise; böyle bir askeri birlikten hiç bir fayda beklenmeyeceği gibi, aksine Türklerle aramızda problemler yaratacaktır ve ek masraflar çıkarmaktan başka bir işe de yaramaz oluyordu. Bu düşünceyi Büyükelçi Metternich'te kendisiyle paylaşıyordu. [AA, DS 11 d.c.14, 8 Eylül 1916 Schulenberg'in dip notları].

10] AA DS 11 d c. 23 Haziran 1916 Scheubner-Richter; AA Rusya 97 a,c.lO, 9 Ağustos 1917 Steinwachs.

11] 17 Mayıs 1917rde Dağlı Halklar tarafından Valdikavkaz'da 17, kişilik merkez komitesi üyeliklerine şunlar seçilirler; Çermoyef, arabist  ve daha sonra Dağıstan İmamı olan Najmuddin Goc İnski, at yetiştiricisi  Pşemacho Kocev, [=Türkiye 'de Kosok olarak bilmiyor] balık endüstrisi fabrikatörü Prens Tarkovskıj ve avukat Haidar [Gajdar] Bammatov.  [N.M. Emirov Ustanovlenıe Sovetskoj vlasti v Dagestane i borba s ger-  mano-tureckımi interventamı "1917-1919". Moskova 1949,s.l3]. buradan  itibaren eğer Kafkasya'da "burjuva" ve "intellektul" diye bahsedecek olursak, kastettiğimiz, üst sınıftan sayısız temsilciler, ekonomik ve kültürel olarak doğu düşüncesinden kopmuş, batı yaşama tarzına ve düşüncesini almış ya da almaya başlamış olan, bilhassa fabrikatörler, yüksek öğrenim öğrencileri ve bürokrat memurlardır. Kuzey Kafkasya’nın 1917 yılındaki Politik ve Sosyal gelişimi. Bkz. Richard Pipes. The Formatıon of the Soviet Union, Communism and Nationalism 1917-1923.
Cambridge, Mass 1957,s.93.98]

12] AA, DS 11 dc.17,17 Awustos 1917, Wesendonk.

13] Berlin'in zorlaması üzerine, Türkiye 'de aynı açıklamada bulunur: "Kafkasya’daki ayrımcı hareketler, Ermenistan 'daki Rus ordusunu rahatsız edecektir ki bu da Türkiye 'nin hem çok isme gelir, hem de çıkarmadır. Bu eylemi de tüm Kafkasyalıların da desteklemelerim bekliyoruz ve Türkiye buraların işgal edilmesini de beklemektedirler ve buna de en kısa zamanda karşılık vermeliyiz." [aynısında; AA Rusya 97 a c. 10-20 Kasım 1917 Bernstorffl.

14] AA, Rusya 97 a, cilt 11, 13 ve 28 Şubat 1918; cilt 12, 25 Mart  1918Bemstorff.

15] Baku 'daki durumlar için R.G. Suny 'nin The Baku Commune 1917/18. Prınceton 1972 adlı yapıta bakınız. 1 Aralık 1917 Petrovsk'ta Sovyet hükümeti kurulur; Tuapse 'de 16 Kasım 'da Bolşevikler karşı grupların kaçmasını sağlamış ve 14 Aralık’ta aynı akıbete Novorossijsk uğrar. Soçı'de ise Menşevıklerm sosyalist devrimcilerin sağ kesiminin  çekingen oy vermesiyle, 17 Ocak 1918'de Sovyet hükümeti kurulur.] I. Kozlov Borba tradjaşçıchsja Çernomorja za vlast Sovetov. Rostov na Donu 1972,s.26-33].

16] 3 Kasım 'da Don Kazakları'nın reisi Kaladin 'in gayretleriyle Güneydoğu   Kazak   Birlikleri   reisleri   Filinov   [Kuban]   ve  Karaulov  [Terek], Yekaterinodar merkez olmak üzere bir Dağ ve Bozkır Halkları Birliği'ni kurmuşlardı. Bu birlik ise kısa zamanda çökerek, doğudakiler Dağıstanlılarla birlikte bir koalisyon hükümeti kurarlar. [Emirov Usstanovlenie Sovetskoj vlasti s. 30-31 ve 37]. Karşılaştırınız B.O. Kaşkayev, Ot Fevralja k Oktjabrju. [Nacionalno-osvoboditelno dvizenie v Dagestane.] Moskova 1972, s.230-234 ve s.237-238.

17] Baku 'daki durumları bizzat gözleyerek kaleme alan İngiliz Vize Konsolosu'nun raporlarına bkz. MC Doneli, Public Record Office, Londra [PRO], FO 3300, 23 April 1918 Marling 'in içinde.

18] Burada kendisini Şamil 'in devamı olarak ilan eden Gocinski, tek söz sahibi durumuna gelir ve 24 Mart'ta silah zoruyla Petrovsk 'taki Sovyet hükümetini lav ederek dağıtır. Baku'yu da Allah 'sız Bolşevik ve Ermenilerin elinden kurtarmaya kalkışınca büyük bir bozguna uğrar ve akebinde de Petrovskyi'yi de kayıp eder. 2 Mayıs'ta Astrahan'dan gelen Kızıl Ordu birlikleri Temirhan-Şura 'yı zapt ederek Dağıstan'da bir Sovyet Cumhuriyeti kurarlar. [Emirov Ustanovlenije Sovetskoj vlasti s.47  devamı; Kaşkev Ot Fevralja k Oktjabrju s.266.290]

19] KozlovBorbas.52

20] Fischer, "Griff nach der Weltmacht" Dünyanın güçlü devleti yolunda, s.736-737

21] AA, Rusya 97 a, c. 13,30 Nisan 1918 AA Lassow 'dan Fischer'in 747. sayfada yazdığı gibi askerlerin Kuzey Kafkasya için ayrıcalıklı bir politika takip ettiklerini elimizdeki belgelere göre iddia edemeyiz. Bolşevik karşıtı eğilimleri ise göz ardı edemeyiz.

22] AA, Rusya 97 a, c.13,8 Mayıs 1918 Bemstroff Lassow'a bilgi  veriyor. Kuzey'e doğru sınırlarının Kuban 'dan Armavir 'e kadar bir sınırı Dağlı Halklar Hükümeti istiyordu ve bu sınırı Doğu’ya doğru Svyatiy  kalesine oradan Kuma boyunca Hazar Denizi 'ne kadar. Güney'de ise Abhazya 'da Zakatly yöresine kadar, Baku'nun Kuzey Bölgesi 'nin [Küba ili] de bu birlik sınırlarını içine almasını istiyorlardı.  [Bkz.c.19,28]

23] Aynısı, cilt 14, 11 Mayıs 1918 Bernstorffun Lassow’a verdiği bilgiler.

24] Bolşevik karşıtı olan Kazakların merkezi Mozdok'tu. Komünistler Mozdok 'tan Haziran ortasında kovuldular. Çok büyük nüfuzu olan Biçerachov  başkanları idi. Georgievsk ve Validikavkaz 'ı zapt edememelerine rağmen  Kazaklar ,Beyazlar'la birlikte Kızıllarda karşı savaşta en etken rolü  oynuyorlardı ve kızılların Astrahan'dan alacakları yardımları engelliyorlardı. [V.T.Suchorukov, XI armija v bojach na Severnom Kav-kazei Niznej Volge "1918-1920" Moskova 1961 s.52 ve dev].

25] Türkiye 'de nüfuzları çok artan ÇERKESLER 'in Türkiye'den memnun olmayan halktan insanlar hemen hemen insan bakımından bomboş olan topraklarına geri dönerek orada bağımsız yaşamak istiyorlardı. Türkiye'de iyi mevkilere gelmiş sayıla n ve sevilen, ekonomik durumları iyi olanlar ise Kuzey Kafkasya'nın Türkiye'ye ilhakını istiyordu. Gerek Çerkes, gerekse Tatar ve Dağıstan asilleri de aynı düşüncedeydiler… [AA, Rusya 97 a,c.!4,l l Mayıs 1918 Bernstorf un Lassow 'a verdiği bilgilerden]. Sovyet hükümetinin temsilcisi Michail Vassilieviç Frunse, Türkiye 'den Kafkasya 'ya Çerkesleri geri götürmek için Ankara 'ya görüşmeye gelir ve bu "nüfuslu kimselerle görüştürülür". Bunlarda tabii ki halkın düşüncesini almadan red cevabı verirler. Ne yazık ki bu gün onların bazıları adına sorumsuzca ödüller dağıtabiliyoruz. Ne mutlu bizlere! Yetmiş yedi sene önceki bu satılmışlığımızla günümüzdeki satılmışlığımız tıpa tıp bir birine uymuyor mu acaba? B.Ö.Y.

26] Sayıları az olmasına rağmen [1897 sayımına göre 47.400] İnguşlar Dağlı Halklar içinde askeri yönden en kuvvetli grubu oluşturuyorlardı. Albagaçov 'a göre sekiz adet dağ topu, bir Alman mühendisin kullandığı uçakları ve birde mühimmat fabrikaları vardı, [aynı cilt 16,17 Mayıs 1918 Lassow]

27] Astarhan Hanlığını Ruslar ele geçirince Kabardeyler IV. İvan zamanında Moskova 'nın himayesine girmişlerdi.

28] A.İ. Denikin Oçerki russkoj smuty. Cilt 3, Berlin, 1924,s. 97-98 Bu çatışmaların birinde 20 Haziran 'da Buaçidze vurulur. İnguşlar sekiz Asetin-hristiyan köyünü tamamen yakıp yıktıklarını övünerek Almanlara anlatırlar. [Suchurukov XI armija s.55; AA Rusya 97 a, c. 16,17 Mayıs 1918 Lassov. Bu olay gösteriyor ki Osetinler en azından hristiyan olan Dağlı Halklar Birliği 'ne dahil değillerdi. Aynı zamanda Mezdog hristiyan Adıgeleri de birlikte yoktu ve Batı Adıgeleri de az oldukları için birlikte temsil edilmiyorlardı. Neticede bu birliğin gösterdiği tablo; öncelikle Alman [bkz. aşağıda 31 nolu dipnota] onlar olmazsa Osmanlı hakimiyetine koşan bir tablo sergiliyordu. Yıllarca bize yazılıp öğretilen Bağımsız Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 'nin bağımsızlık düşüncesi ve felsefesinden geriye ne kaldı ki? B.Ö.Y.

29] AA Rusya 97 a.c. 14,12 Mayıs 1918 AA, Bernstroff a.

30] Aynısı 17 Mayıs 1918 Lersner

31] Bamnıatofun [Haydar Bammat] Kuzey Kafkasya'nın kurtuluşunun Almanlarla sıkı   ilişki kurmakla olabileceği görüşünde olduğunu General katiyetle söylüyordu. Yani,İmparatorluk [Alman İmparatorluğu] Kuzey Kafkasya 'nın dışişleri.ekonomi ve maliyesini yönetecek,aynı
zamanda da düzenli bir ordu kuracaktı.   "Bu yolla yer altı ve üstü zenginlikleriyle bir ülkeyi İmparatorluğumuza dahil ediyoruz. Bunları denizaşırı uzak devletlerden getirmemize gerek kalmayacak. Tüm bunlar Karadeniz 'den, emniyetli bir bölgeden zorlanmadan Almanya 'ya getirebileceğiz." [AA, Rusya 97 a,c.14,19 Mayıs 1918, Bernstorff dan Lassow'a bilgiler]

32] Kendisinin de farkında olduğu gibi: "Kuzey ve Güney Kafkasya'daki müslümanların büyük bir kısmı zaman ilerledikçe Türkiye 'yle birleşmeyi istiyorlardı.

33] Aynı şekilde; Baumgart, Almanya 'nın doğu politikası, s.179; Fischer s.746-747

34] Lassow'un bu konuda verdiği bilgilere göre: "Kafkasya'nın yerli müslüman aydınları daha iyi düşünüp ileriyi de daha iyi görebilmekteler. Kafkasya 'da Türk hakimiyetinin kurulması halinde, beraberlerinde Türk kültürsüzlüğünü, cehaletim ve yobazlığını da getireceğinden korkmaktadırlar. Kuzey Kafkasya, Gürcistan 'a ve Ermenistan 'a göre daha az gelişmiş manzarası verse de, yine de Türkiye 'den her yönden çok çok daha üstün ve ileri bir durumdadır." [AA Rusya 97 a,c.l4, 19 Mayıs 1918 Bernstorff un Lassow 'a verdiği bilgiler.

35] Generalin düşünceleri: "Alman askerini Novorossisk ve Tuapa-se'ye gönderelim, oradan Tichort'tan demir yolu boyunca Baku 'ya yürüyelim ve gerçek bir Kuzey Kafkasya devleti kurduralım."Yerli askeri birliklerini eğitmek için Öğreticiler göndermek yetmez, çünkü: "Çarlık Rusya'sının askeri sistemi ve kuvveti Öylesine yıkılmış ki, onun üzerine yeni bir milli ordunun kurulması için, yörede düzeni sağlayacak kuvvetli ve disiplinli bir askeri güce gerek vardır. Bu da sadece Alman askeri birliklerinin yardımıyla gerçekleşebilir" [aynı yerde].

36] Nisan sonunda Lassow 'a verilen talimatların tersine, diplomatlar şunları saptar: "Şu anda Kuzey Kafkasyalıların ve Kalmukların isteklerini yerine getirmek imkansız. İngiltere ile barış antlaşması imzaladık. Bu durumda Kuzey Kafkasya kendi istiklalini ilan ederek Rusya'dan koptuğunu ilan etmeden, kendileriyle herhangi bir siyasi ilişkiye geçe-meyiz. Bu konuda yardım etmeye de bizim gücümüz yetmez, çünkü Güney Kafkasya 'yı kayıp etmemize neden olabilir. Yaptıkları çalışmalara sempati ile bakıyoruz ve bağımsızlıkları Rusya tarafından kabul edilir edilmezde, biz kendilerini kabul edeceğiz, daha sonra da isterlerse görüşeceğiz, [aynı yer, c 15,27 Mayıs 1918 AA Lassow].

37] Baumgart Almanya 'nın doğu politikası, s.187. Bu yolla Dışişleri Bakanlığı ; Dağıstan İmamı 'nın İmparator'dan 500.000 kişi için silahın gönderilmesi İsteğinin Başkomutanlık Karargahına geldiğini öğrenince bu yardımın yapılmasını Önlemiştir. [AA Rusya 97 a.c. 17,16 Haziran 1918 AA Bernstorff a]

38] Bernstorff kendisinden yardım isteyenlere, doğuda barışı muhafaza etmelerinin gerektiğini söylüyor, her yere, istenildiğinde askeri birlik göndermenin imkansız olduğunu da ilave ediyordu. Gösterdiği gerekçeler ise pek inandırıcı olmuyordu, çünkü  "Rusya'nın her tarafında savaş   sürüyor   ve   nihayet   Alman   askerleri   de   Gürcistan 'da değil miydi?"... Kuzey Kafkasyalılar kendilerinin çok az yardıma ihtiyacı olduklarını da devamlı tekrarlamalarına rağmen, tutumlarında değişiklik olmazdı. [AA Rusya, 97 a,c. 19,12 Temmuz 1918 Bernstorff].

39] AA, Rusya 97 a, 24 Haziran 1918 Wesendonk.

40] Bir Türk himayesi ya da tamamen Osmanlı Devletine bağlanmayı asla istemediklerini tekrarlayıp duruyorlardı. "İhtilal zamanında yörede oturan Alman asıllılara karşı çok iyi" ve "Ruslara karşı ise en acımasız şekilde davrandıklarını''belirtiyorlardı. [AA, Rusya 97 a,c.19,28 Haziran 1918  Kreß]  Bölgedeki   görevliler ise bu söylenenlerin  doğru olmadığını, bunun sadece Vladikavkaz civarındaki bir kaç köy için geçerli olduğunu, Kumuklar Alman dostu olduklarını ispatlarken, İnguşlar 'ın, bilhassa Çeçenlerin 27 Alman köyünü yerle bir ettikleri şeklindedir. [AA Rusya, 97 a,c.20,19 Temmuz 1918, VVesendonk].

41] AA Rusya 97 a.c.19 8 Temmuz 1918. Kreß, Lassow, Türk yardımını, Gürcistan 'ın çembere  alınacağı korkusuyla red etmektedir. Alman yardımına da köylerinden Kuzey Kafkasyalıları kovan Kazaklarla bir çatışmaya neden olacağı endişesiyle olumlu bakmamaktadır. "Bunun programımıza sığıp sığmadığını da iyi ölçüp biçmemiz gerekir demektedir."

42] AA Rusya 97 a. cilt 19. 8 temmuz 1918 Wesendonk; c.20, 16 ve 20 Temmuz 1918 Gazavat; 20 Temmuz 1918 Bernstorff. Alman askeri yardımı karşılığında Kafkasyalılar; petrol, gümüş, kükürt, buğday, at, koyun ve yün teklif ediyorlardı. Bammatov Bernstroff la yaptığı görüşmede; "bu Bolşevik anarşisi böyle devam ederse Kafkasya’da kıtlık olacaktır. Aksi takdirde Kuzeyliler ne olursa olsun kendilerine yardım edecekleri" garantisini veriyordu, [c.19, 12 Temmuz 1918, Bernstroff]

43] Bu tavsiye, Ludendorff un tesbit ettiği, yani Kazaklarla Dağlı Halklar arasında hiçbir ilişki yok, dediği bilgilere ters düşmektedir. Sanıyoruz ki Novoçerkessk 'teki komutan Krasnov bu aşamada tüm Güneydoğu Rusya 'daki Kazakların temsilcisi olarak kabul ediliyordu.

44] AA, Rusya 97 a, c. 19 16 Temmuz 1918 Aa'dan Lersner'e; c.20,25 Juli 1918 Berckheim.

45] "Gerek zenginler ve zeki halk, tüccarlar, memurlar öğretmen vs. aynı zamanda toprak sahibi Kazaklar, Bolşevik ekonomisiyle öyle zor duruma geldiler ki, Bolşevik yükünü üzerlerinden atar atmaz seve seve Alman hakimiyeti altına girmek istediklerini" yazmaktadır. [AA Rusya 97a,c.25, 11 Eylül 1918 Schütz.]

46] Schütz 'ün hesaplarına göre 6,5 milyonluk nüfusuyla 296.000 km2 'lik bir ülkeyi idare edebilmek için 20.000 kişilik bir askeri gücün yeteceği şeklindeydi. "Başta Bolşevikleri topçu ve süvari birliklerinin takviyesiyle bozguna uğratabiliriz, hem de yöredeki Kazaklarla müslüman halkı da bu iş için kullanabiliriz; bunlardan bazılarına ben güveniyor ve inanıyorum," Hazar Denizi'nde de bir gün Türkiye 'yle olan ilişkilerimiz zayıflamaya başlarsa, imparatorluğa Türkistan yolunu açacak olan küçük bir Alman donanmasının da bulunması gerekir." "Bunlar Belaja ve Kuma bölgesini koruyabilirler. Volga nehri üzerinde de altı yassı olan kayıklar ve bir iki askeri garnizonda temsilen Volga köprülerinin oldukları yerlere kurulması gerekir" [aynı yerde].

47] AA Rusya 97 a.c.20,30 Temmuz 1918 Nadolny; cilt 21, 6 Ağustos 1918 Wesendonk.

48] AA, Rusya 97 a,c.15,22 Mayıs 1918 Deniz Kuvvetleri; Denikin Oçerki s. 175-176. Sovyet hükümeti bu olaydan istifade ederek Berlin 'i protesto eder ve Almanya 'nın araya girmesini ister, aksi takdirde Almanya tarafından desteklenen Gürcülere karşı kendilerini korumak için teşebbüslere geçeceklerini belirtirler. Dışişleri Bakanlığı ise böyle bir şeyi yapmayı gerekli bulmaz, çünkü Sovyet gazetelerinde Suchum ve Baku'dan hareketle Güney Kafkasya Cumhuriyetleri 'ni aradan çıkarmak istediklerini açıkça yazıyorlardı. Bunun üzerine Moskova 'ya bu tür planlarından vazgeçmesi, Ciskafkasya 'daki Bolşevik operasyonlarının durdurulması ve Transkafkasya Cumhuriyetleriyle barış antlaşması imzalaması için uyarılır."Sovyetler ise bunu yapmaya hazır değillerdi. [AA, Rusya 97 a, c. 14,17 Mayıs 1918 Mirbach; 18 Mayıs 1918 AA'dan Lersner'e].

49] Aynı c. 22, 27 Ağustos 1918 Kreß; 9 Ağustos 1918 Wesendonk. Kozlov 'un bildirdiğine göre Mazniv Beyazlardan 250.000 ruble değerinde buğday almış, diğer taraftan da Sovyetlerle yapılan Novorossijsk antlaşmasını kabul etmiyordu. [Kozlov Borba s.68 ve 71]. Karşılığında ise Kazak reisi Mororzov 'a cephane ve mermi vermişti ve bu yardımla da Gönüllü Ordu Birlikleri Maykop 'u zapt etmişlerdir [8. [20 Eylül]. Alekseev bunun üzerine kendisine şu mektubu yazmıştır: "Talihimizin bizi yalnız silah arkadaşı, değil müttefik yaptığına seviniyorum ve şu andan itibaren de aynı gaye için savaşıyoruz. " Bu övgüler Mazniev 'in, Tiflis’teki durumunu zayıflatır, çünkü bu yörelerin bağımsızlığı düşünülüyordu ve hemen yerine General Koniev getirilir. [Denikin, Oçerki s.240].

50] Bkz. W.E.D. Ailen. P.Muratov Cacasien Battlefields. A History of the Wars on the Turco-Cucasian Border, 1828-1921. Cambridge 1953, s.66-69; CH. M.İbragimbejli Kavkaz ve Krymskoj vojne 1853-1856 aynı zamanda mejdunarodnuye omeenija. Moskva 1971,s.323-336.

51] Abazalardan Türkler tütün almak için müracaat ederler ve iyi fiyat teklif ederler. Tiflis İse, ihracatı Almanya 'ya söz verdik diyerek, ihracatı önler. Almanya ordusunun temsilcisi olan Freiherr von Kreß ise tütüne müşteri bulamaz, parası olmadığı içinde satın almaz. [AA, Rusya 97 a, c.24 a. 16ç Ağustos 1918 Kreß].

52] Kreß, Türkiye 'nin Gürcistan 'la dostluk antlaşması olduğundan askerlerin resmi ordudan olamayacağı düşüncesindedir ve Batum 'daki Türk karargahına da bilgi verir. Gürcülerle anlaşma yapılarak Türklerin silahlarının alınması, ellerinde Osmanlı ordusundan terhis edildiklerine dair belgesi olmayanları asker kaçağı olarak sınırdan geri gönderilmeleri kararı alınır.

53] O, 11 Haziran 'da Abazlarla-Gürcüler arasında imzalanan barış antlaşmasına dikkati  çeker; "Tiflis hükümeti ile. Suchum'daki Milli Meclisin bir ve beraber olduklarına dair" maddesini içermektedir ve Türkiye 'nin de bunu kabullenmesi  gerekmektedir. [AA Rusya a,c.25, 9 Eylül 1918 Kreß: c.27,3 Ekim 1918 Kreß]. Abhazya'nın Kuzey Kafkasya'ya dahil olduğunu Çenkeli açıkça red eder, halkının Dağlı Halklarla hiç bir ilgisi ve beraberliği olmadığını söyler. Bu ildeki herkes, toprak ağası ve beyi Şervaşidze haricinde- Gürcistan'la birleşmeyi istemektedir. Kreß, Abhaz asilzadelerinden biri olan bu kişiyi topraklarını kaybetme korkusundan Sosyal Demokrat Gürcü hükümetine karşı olduğunu ve ayrıca devamlı olarak Türk yöneticilerinin yanında Batum'da bulunduğundan, halkını temsil etme hakkını da olmadığını yazmaktadır. [AA Gürcistan l.c.8, 8 Ekim 1918 Wesendonk]

54] AA, Rusya 87 a,c.25, 9 Eylül 1918 Kreß. Bu olay Berlin 'de tekrar bir kere daha sergilenir. Çünkü Bammatov Bernstorff a, Gürciler 'in, Almanların yardımıyla. Kuzey Kafkasya ile birleşmek isteyen birçok kişiyi "öldürdüler" diyerek şikayette bulunur, [aynısı c.26,29 Ağustos 1918 AA'dan Kreß'e] Kreß ise suçlamaları red eder: "Bu haydutlara karşı yapılan operasyonlara Almanların da katıldığı doğrudur. Ancak benim bildiğim kadarıyla savaşmamışlardır. "Askerlere verdiğim emir, şu anda aralarındaki ilişkilerin iyi olduğu ve olasılıklı bir çatışmada da tarafsız kalmaları doğrultusundaydı. Şervaşidze zannımca Bammatov'a iyi yalanlar uydurmuş, onun ricası üzerine Kreß, Şervaşidze'nin vatanına geri dönmesi için Gürciler üzerindeki nüfuzunu kullanırsa da başarılı olamaz, [aynı yer c.27,3 Ekim 1918 Kreß].

55] AA Rusya 97 a, c. 22,29 Temmuz 1918 Kreß.

56] Kreß'in düşüncesine göre, Vladikavkaz 'daki İngiliz Askeri Misyonu Tiflis ile halen sıkı ilişki içindedir ve elinden gelen her metodu kullanarak Transkafkasya'da, Alman etki alanım önlemek için çalışmaktadır. Eğer Türkler Kuzeye doğru yürüyüşe geçerlerse, muhakkak ki sadece Bolşevikler değil Kazak halklarından pek çoğunun da Alman saflarına geçecekleri şeklindedir. [AA Rusya 97 a, 5 Ağustos 1918 Kreß.]

57] Sürgündeki Kuzey Kafkasya Hükümeti, "Partisinin büyük şehirlerin haricinde her yeri kontrol altında tuttuğunu, yeterli askeri disiplinleri ve eğitim ve öğrenim görmüş personelleri ve silahları olmadığından Sovyet Hükümetini devirme teşebbüsünde bulunmadıklarım", iddia etmektedir. İttifak devletleri önemli demir yolu kavşaklarını ve şehirleri işgal edecek olursa, buraları kendilerinin ellerine alarak, olasılıklı her türlü baskınlara karşı koruyacakları garantisini verir.

58] Merkezden tamamen kopmuş olan Sovyet Cumhuriyeti, Kuzey Kafkasya’da tamamen özerk olarak idare edildiğinden, böyle bir yanlış anlayış ortaya çıkmaktadır. Haziran başlarında Wesendonk şu bilgiler vermektedir: "Moskova'nın Kuzey Kafkasya'daki Bolşevikler üzerinde ki etkisi çok azdır. Bolşevik adı altında hırsızlık, soygunculuk ve talancılık yapan haydut grupları Tichorezk, Kavkazska ve Armavirde üstlen mislerdir." [AA Rusya 97 a, c. 16 6 Haziran 1918 Wesendonk].

58a] AA, Rusya 97 a,c.22,29 Temmuz 1918 Kreß.

59] Bu açıklama kelimesi kelimesine şöyledir: "Müttefiklerin Kuzey Kafkasya 'da Kazak bölgesine yerleşmeye niyetleri yoktur. Müttefik devletler, Bolşevik maskesi adı altında. İngilizlerin para karşılığında haydutluk vurgunculuk ve talan yaptırılarak Trans-kafkasya 'yı da tehdit edene asıl gayelerini gizleyen bu haydutlara karşı eylemsiz kalamaz... Bu konularda büyük Rusya ile müttefiklerin çıkarları bir birinin aynıdır. Bu eylemlerin Alınan ve Türk kuvvetlerince yapılmasına Sovyetler karşı değildir, çünkü kendileri bu bölgede kuvvetsiz olduklarından, hareketimiz yabancı kuvvetlerin buralara hakim olmasına karşı bir denge unsuru teşkil edecekti, Hiç şüphesiz ki, İngilizler kendi gayelerine ulaşmak için Kuzey’den her türlü kuvvetleriyle müttefikleri rahatsız etmeyi deneyeceklerdir. Burada Rusya'nın çıkarlarına zararı olup olmadığı ya da olacağı üzerinde asla durmayacağı da bir gerçektir. Aynı zamanda İngiltere Hindistan'ı elinde tutabilmek için, İran'daki etki alanını, kuzeye doğru genişletmek istemektedir böylece Türkistan, Afganistan ve Hindistan 'a giden yollan kontrolü altına almaya çalıştığından kimsenin şüphesi olmasın. Eğer İngiltere Kuzey Kafkasya'da sağlam bir temel atarsa Güney Kafkasya'yı da petrol yataklarıyla örneğin, Baku'nun olgunlaşmış bir meyve gibi ağzına düşeceğini de bilmemiz gerekmektedir. Rusya'nın, Türkistan'daki topraklarına da sahip çıkacağı da şüphe götürmez bir hakikattir, Vladikavkaz'da oturan İngilizler şimdiden Terek yöresindeki buğdayları Hazar Denizine nasıl götürebileceklerinin planlarını yapmaktadırlar!" [aynı yerde].

59a] AA, Rusya 91 a. c.22 29 Temmuz 1918 Kreß.

60] "Sovyet hükümetinin şu andaki zayıflığından faydalanılarak Güney Rusya 'ya ve Kuzey Kafkasya 'ya elimizi belimize koyarak hiç bir şey yapmadan bakmamız, ki böyle bir imkan bir daha doğmayacaktır ve bilhassa hep Moskova 'yı düşünerek hareket etmemiz çıkarlarımız bakımından çok hatalıdır" diye tekrarlayıp duruyordu. Kreß, cümlelerine şöyle son veriyordu: "Eski Rusya imparatorluğunda ile ilişkilerin aka bir ırmak gibi devamlı olarak yenilenerek ortaya çıkmaktadır. Brest Litovsk antlaşmasında ki maddeler çoktan kapsamıyla anlamıyla ortadan yok olmuş yerini yeni gelişmelere bırakmıştır. Bu nedenle de ülkemizin çıkarları için yeni realitelere göre yeni kararlar alınması gerekmektedir" [aynı yer].

61] Ağustos ortasından sonuna kadar antı Bolşevik, Kazak ve Osetinler Terek yöresinin başkentinde duruma hakimdiler, bu savaşlar sırasında İngiliz askeri misyonunun başkanı Albay Pike, dikkatsizlik nedeniyle hayatını yitirir. Gürcüler şehri koruyan Bolşevistlere bir milyon adet kurşun vererek yardımda bulunmuşlardır. [Denikin Oçerki s.241-242; Emorov Ustanovlenie Sovetskoj vlasti s.132].

62] AA Rusya 97 a,c.21, 3 Ağustos 1918 AA'dan Bernstroff a. Burada Wesendonk İmparatorluğun diplomatik desteğini garanti ediyordu. Dağlı Halkların bağımsızlığı üzerinde Sovyet hükümeti nezdinde yapılan sondajlarda, sovyet hükümetinin buna hazır olduğunu gösterecek bir işaret yoktu. Bammatov ise, yöredeki Sovyet gücü son günlerini yaşıyor inancıyla, Moskova'ya giderek görüşmeyi red eder. devamlı olarak Las-sow'un verdiği sözleri bir tarafa bırakacak olursak, "bağımsızlığı için Alman hükümetinin, resmi söz verdiğini ve memleketinin Gürcistan'dan daha önemli olduğunu, bu nedenle yardımı da hak ettiğini ve Almanya'nın çıkarları içinde daha elverişli" olduğunu tekrarlayıp duruyordu. Bammatov'u  sakinleştirmek için, Berlin'e, Eylül başında resmi bir ziyaret yapması beklenen Türkiye Büyük Vezirinden sonra kendisinin de hükümetçe kabul edileceği sözü verilir. [30 Temmuz ve 8 Ağustos 1918 Bernstorff; cilt 22, 22 Ağustos 1918 Bernstorff; 28 Ağustos 1918 AA dan Bernstorff 'a].

63] AA, Rusya 97 a,c.22, 11 Ağustos 1918 Berckheim; 10. ve 18. Ağustos 1918 AA 'dan Berckheim 'e; Fischer Griff nach der Weltmacht s. 754. Bu düşüncenin sahibi Gazavat 'tır ve Prens Tundutov 'un bu iş için uygun kişi olduğu Wesendonk tarafından da benimsenmiştir. Dışişleri, Alman Genel Karargahına da sormayı daha doğru bulur. [c.21 2 Ağustos 1918 Wesendonk; 9 Ağustos 1918 AA dan Lersner 'e]. Çermoyev Kreß'in bildirdiğine göre Kuban nehrinin Güney kısımları için böyle bir teklifi kabul ediyordu. Terek Kazaklarını satın alarak geniş boş arazilerin bulunduğu Kuma Nehri 'nin Kuzey yörelerine göç ettirmeyi istiyordu, [a.yer c.22-29 Temmuz 1918, Kreß].

64] Dışişleri Bakanlığı telgrafla ona şu bilgileri veriyordu. Alekse-yev 'in "itilaf devletlerinin yanlısı olarak bilinmesi gerektiği" ve "katiyetle eski Rusya'nın yeniden kurulmasını istediği" şeklindeydi. Bu ana kadar Kreß, süvari yüzbaşısı Dubrivin'in verdiği bilgilere göre hareket ediyordu. Kazakların Öncülüğünde sürdürülen Beyazaların mücadelesinin Çarı geri getirmek amacında olduğu ve Almanya ile iyi ilişkiler içinde olmak istediği şeklindeydi. [AA Rusya 97 a c.22,29 Temmuz 1918 Kreß; 21 Ağustos 2918 AA dan Kreß'e].

65] Bammatov Don Kazaklarının da silahla desteklendiğini ileri sürerek Başkomutanlık Karargahını zorluyor ve bu sayede müttefiklere birkaç yüz bin asker kazandıracağını iddia ediyordu. [AA, Rusya 97 a, c.22,22 Ağustos 1918 Bernstroff].

66] Aynı yerde Kreß o.D.27 ve 30 Ağustos 1918 de evrak alındısı.

67] Kocev, dikkatsizliğinden Alman planlarını ki bu plana göre Rusya İmparatorluğu toprakları üzerinde dört büyük devlet kurulmasını Büyük Rusya, Ukrayna, Sibirya ve Güney Doğu Birliği olmak antlaşması nedeniyle Binbaşı Cocehausen eleştirilir. Genel Karargah bu bilgileri tekzip eder ve temsilcimizin Kocev'e verdiği bilgiler, olası Rusya'daki gelişmeler olabileceği ve şahsi olarak kendi düşünceleri olduğu şeklin de, resmi açıklamada bulunur. [AA, Rusya 97 a c. 26,30 Eylül 1918 AA dan Lersner'e; c.27,18   Ekim 1918 Hintze]. Alman İmparatoru bu planı çok benimsediğinden Genel Karargah 'ın belirttiğinden daha çok bir gerçek arkasında saklı idi. [bkz. Baumgart, Almanya 'nın doğu politikası]. Dışişlerinin Kreß 'e verdiği talimatlarda küçük grupların askeri yönden desteklenebileceği, ancak ideolojik yönden uyum olması ve olduğu şeklindedir: "İlk önemli olan gerçek şu olmalı, bu yöreler İttifak Devletlerine karşılar mı, bizimle mi yoksa Türklerle mi birleşmeyi istediklerinin ortaya çıkması ya da başka sebeplerden, "şu aşamada ehemmiyetsiz" [taslakta şöyle düzeltildi:] dolayı ikinci derecede bir önem taşımaktadır, [aynı yer c.26,30 Eylül 1918 AA dan Kreß 'e]

68] AA, Rusya 97 a, c.23, 27 Eylül 1918 AA dan Berckheim 'e; 9 Eylül 1918 Berckheim; c.24a 11. Eylül 1918 Berckheim. Kuban ve Don yöresindeki Kazak hükümetlerinin Gönüllü Ordu Birlikleri kadar, İtilaf Devletlerine sempati duymadıkları şeklindeki algılama kendi aralarında ki ve Denikin 'in yöresel idare şeklindeki anlaşmazlıklardan kaynaklanmaktadır. Kuban Kazakiarı 'nın Novaçerkessek 'deki temsilcisinin Cocenhausen'e büyük bir katiyetle söylediğine göre: Ataman Filiminov kendi birliklerinin Gönüllü Birliklerden ayrılmasını istediğim ve Beyaz genarellerin büyük Rusya arzusunda olmadıkları şeklindedir. Alman binbaşı  konuştuğu partnere güvenmediğinden, silah karşılığında eşyva alışverişine  geçmeden önce Yeketerinador 'dan gelecek haberleri beklemeye başlamıştır. O  zamana kadar da, Kuban bölgesinde bulunan İsveç Kızıl Haç mensuplarının  yardımıyla karşılıklı esir değişimi yapılmasına çalışacaktı, [c.24, 3  Eylül 1918 Büyük Temel Karargahtan Cochenha-usen 'e].

69] Onun dediğine göre Terek Kazakları 'na İngilizler para veriyor,  giyindirip kuşandırıyor ve organize ediliyordu. Ağustos 'ta Dağıstan’ın kıyı  boylarım elin geçiren Lazar Biçeravhov 'un da İngilizlerle beraber  çalıştığının farkına varmıştır, [bkz s.51-52] Türkler ise İnguşlarla  müslüman Osetinler arasında aktif bir propaganda yürütmektedirler. Tabii ki burada Gürcistan kendi etrafının Türklerce kuşatılmasının korkusu  içerisinde ve bunu önlemeye çalışmaktadır. Kreß ile Zordanija "Bu  kuşatmayı önleyebilmek için bir an önce harekete geçmeleri konusunda hemfikirlerdir." [AA, Rusya 97 a, c.25. 4 ve 9 Eylül 1918 Kreß].

70] Aynısı 9 Eylül 1918 Kreß. Kreß onun anlaşmak için teklif ettiğini yeterli bulmaz, çünkü Grozni "zengin petrol yataklarıyla "Türklere bırakılmaktadır ve tecrübelerine göre de "Türklerin kontrolü altındaki bu yataklar kısa zamanda müttefiklere kapalı kalacağını... "çok iyi bilmektedir." Gürcistan'da Baku'yu ele geçirmek için toplanan Alman silahlı kuvvetlerinin Vladikafkas ile Grozni'yi işgal edebilecek güce sahip olduklarını söylemektedir. Ancak bu işgal hareketini Türklerin "hiçte dostane bir davranış olmadığı yolundaki yorum ve eylemlerinden çekindiğinden" geciktirir. Eğer böyle bir askeri operasyona karar verilirse önce Türk Hükümetiyle daha sonra da Sovyet Hükümetinde Alekseyef’le görüşülerek, bu işgalin geçici olduğunu, bir yöredeki Petrol yataklarını emniyet altına alarak, Novorossisk 'e akıtılmasının düşünüldüğünün anlatılması gerektiğini vurguluyordu [aynı yerde].

71] Cochenhausen yazdığına göre Kocev [ Pşimaho Kosok]" güvenilir, tamı tamına Almanya dostu... ve bir çok kabilede kendisini desteklemektedir. Aynı şeyleri ise Bammatoff [ Haydar Bammat için söyleyemeyiz." [AA, Rusya 97 a, c.24, 4. Eylül 1918 Bercheim].

72] Aynı yer ve 97  a  29.  Ağustos, 1918, Genel  Karargah'tan Kreß 'e.

73] AA, Rusya 91 a. 28 Ağustos 1918 Kreß; 6 Eylül 1918 AA'dan Berckheim'e; c.24 a, 11 Eylül 1918 Berckheim: 12 Eylül 1918 Waldburg. Kuzey Kafkasya Dışişleri Bakanı, Başbakanı Çermoyef in Berlin'de görüşmeler yapmak için. Büyük Genel Karargaha [BGH olarak yazılacaktır bundan sonra] gidebileceğini  söyler.  Dışişleri  bu  teklifi kabul etmek zorunda kalır, ancak Bulgaristan'ın düşmesi üzerine Bam- matov planını değiştirerek İsviçre'ye gider ve orada bağımsız bir Kuzey Kafkasya için basın yoluyla taraftar toplamaya çalışır, [aynı yer c.25, 23 Eylül 1918 AA'dan Lersncr'e; c.27. 12 Ekim 1918 [Lassow]

74] Kreß, Çermoyef. Bammatof ve Dzabagief [= Wassan Girey Cabağı] hakkında şunları yazmaktadır: Bu beyler halen Kuzey Kafkasya Cumhuriyetini temsil ettiklerini söylüyorlar, gerçekte ise aylardır hiç biri vatanda bulunmuyor ve hükümetin başında değiller. Yöredeki karışık durumlardan dolayı da hükümet ve devletten ne kadar söz edilebilir, ayrı bir konu. Zaten ortada merkezi devlet gücü de yoktur ve tüm devlet gücü genelde her halkın kendi milli meclisinin elinde bulunmaktadır. Herhangi bir merkezi devlet gücü belki de biz yardım edersek canlanabilir, ancak Dağlı Halklar arasındaki anlaşmazlıklar o kadar büyük ki, yakın
bir zamanda tüm Kuzey Kafkasya'yı içine alan bir devlet gücünün kurulabileceğine inancımı artık hepten yitirdim. "Önce her halk grubu kendini organize ederek kuvvetlendirmek zorundadır."Daha sonra bir Federasyon içinde birleşmeleri mümkün olabilir." [AA. Rusya 97 a, c.25, 9 Eylül 1918 Kreß].

75] AA Rusya 97 a. 26, 28 Eylül 1918 Kreß.

76] Aynı yerde, 5 Ekim 1918 AA'dan Kreß'e; AA Georgien, 1, c. 7, 24 Ekim 1918 Nostiz 'den. Bammatof. Türkiye üzerinden harp malzemesi ve   kredi   verilmesini   dener,   "Onun   inancına  göre   bu   yolla, bizim Rusya'ya olan vaatlerimizi yaralamadan. Kuzey Kafkasya'nın desteklenebileceğine inanmaktadır." Aynı zamanda memleketlerinde, eğer Almanlar yardım etmeyecek olurlarsa İngiltere'nin nüfuz sahibi olacağı ve birleşebileceğini, söyler." Onun inandığına güre. Orta Asya'ya ve Hindistan'a giden yolun köprü görevini yapan Kafkasya"ya  İngiltere'nin büyük ilgisi olduğu şeklindeydi." bu bilgilere rağmen yine de söyledikleri Berlin'de hiçte dikkate alınmaz: dışişleri Bakanlığı sadece hükümetinin Kuzey Kafkasya'ya ilgi duyduğu sözünden başka bir şey söylemez [AA Rusya, 91 a c. 27, 12 Rkinı 1918 Lassow 17 Ekim 1918 AA'dar Bernstorff'a; 5 Kasım 1918 AA Bern elçilerine; kşz. Baumgart'ın "Da; Kaspi Unterehmen 'Hazar Denizi Operasyonu* '' s. 109].

77] Buna neden olan olay göçmenlerin Anzali'ye gönderilmeleridir Oradaki  İngiliz Komutanlığı, göçmenleri [çoğunluğu Baku'dan kovulan Ermeniler] nereye yerleştireceğini bilmediğinden, bunu önlemek ister. Bunun üzerine Biçerov kendi etki bölgesindeki tüm İngilizleri yöreden kovar ve Derbentsin de düşmesinden sonra İngiliz Misyonlarının da ayrılmasını ister. Misyonlar ayrılır, Biçerov 'da aldığı yardımların  kaynağım yitirir ki bu da İngiltere'nin, Beyazların yanındaki prestijini epey sarsar. Her İki grup arasındaki anlaşmazlıktan yararlanmak isteyen Fransız askeri temsilcisi Chardigny, Petrovsk 'a gitmek istese de önlenir ve gidemez [PRO, Cabinet Papers 27/32. 12 Eylül 1918 General Offıcer Commanding [= GOC] Bagdad; 27/33, 23 ve 26 Eylil, 6 ve 9 Ekim 1918 GOC Bagdad; 11 ve 19 Ekim 1918 War Office [=WO] ten GOC'a Bagdad].

78] Bu gaye için 30 FAİÜI tarihinde 500 kişilik bir İngiliz birliği Hazar denizindeki liman   şehrine gönderilir. Bu problem için bkz. W.Zürrer "Die britisehe Intervention in Transkaspien 1918/1919, '1918/ 19 yıllarında İngilizlerin Hazer Denizi'ndeki askeri işgalleri" Jahrbücher für Geschichte Osteuropas. \\\\.F. 23 [1975] s. 344-380].

79] PRO, WO 32/5672 7 KaMm 1918 Noel; 7 Kasım 1918 Ratcliffe-Smith; FO 3262, 31 Ekim 1918 Gribbon.

80] İlkbaharda, Taman yarımadasındaki Kazaklar, Ataman yarbay Prebjatkin komutasında Sovyet hükümetine karşı ayaklanır ve Alman yardımıyla Bolşevikler kovulur. Kuban hükümeti kontrolünü Taman'a doğru genişletmek ister, muvaffak olmayınca, Gönüllü Ordu Birliklerini yardıma çağırır ve 26 Ağustos'ta. Almanlarca savaşırlarsa da savaşı Almanlar kazanır ve Taman 'da hakimiyetlerini sağlamlaştırırlar. [Denikin, Oçerki s.239]

81] AA, Rusya 97 a, c. 23.24 ve 31 Ağustos 1918 Mumm; Kozlov Borba S.72-74.

82] General Groener 'in tespit ettiği: "Şu andaki Kuban hükümetinin tutumu hiçte açık değildir. Bit nedenle de yapılacak anlaşmalarla ilişkilerin kurulduğu takdirde, bunun güvencesi verilemeyeceği gibi sorumluluğu da alınamaz. "Alman silahlarının verilmesi planda yoktur; Ukrayna'ya ise buğday ve petrol karşılığında verilmesi öngörülmektedir. Başkomutanlık Ukrayna 'ya tesir ederek, Rada'nın çoğunluk kararıyla bu değiş tokuşun gerçekleşmesi sağlanacaktır." [AA, Rusya 97 a. c.24.5 Eylül 1918 Mumm].

83] Aynı yerde, 7 Eylül i 918 AA 'dan Berckheim 'e; c.24 a, 11 Eylül1918 Berckheim: VV.Baumgart [yayınlayan] Brest-Litovsk'dan, Alman Kasım ihtilaline. Günlüklerde, mektuplar. Alfons Paqııet'in, Al bert Hopmann ve Wilhelm Groener'in notları. Mart'tan Kasım 1918'e kadar. Gottingen 1971, s.561 devamı. Hopmann cephane götürülmesinden söz etmiyor; Gönüllü Birliklere karşı da pek sempati beklemediğini belirtiyor. Novoro.ssisk'deki Bolşeviklerin desteklenmesi, ticari  ilişkilerin tekrar canlanması, "Botzum" tankerine el konması ve haziranda batan Belçika bandıralı petrol gemisinin tekrar yüzdürülmesi antlaşması gibi şeyleri [s.556] red etmektedir."Aksi takdirde karadaki geri cephe, olduğu  gibi karşımızda olurdu" diyordu. Ayrıca karadan limanlara gelen  haydut grupları hem  Limanları  hem de  gemileri  imha ediyorlardı. Hem de Aleksseyev'e bunları bilmesinin sağlanması gerektiğini yazıyordu; "işgale  karşı koymayacağımızı, karışmayacağımızı ve Denikin ile Yekaterinodar'a da  irtibata geçmek istediğimiz", şeklinde belirtiliyor. İyi niyet ölçüsü olarak da tüm Harp gemilerini, -sadece yassı bir buharlı gemi haricinde,  ki o da, hastane olarak donatılmış? Novorossisk 'ten geri çekiyorlardı,  [s.575 ve 582]

84] AA Gürcistan 1, c. 7,9 ve 14 Eylül 1918 Mumm; Kozlov Borbas.74

85] Denikin Oçerki s.241-243; Kozlov Borba s.77-78; P.Kenez CivilWar in South Russia. The First Year of the Volunteer Army. Berkley1971, s.246. Gerçekten de. Bztp'tan itibaren Karadeniz kıyı boyunun etnografik yapısı buranın Menşeviklere bırakılmasına el vermiyordu. Yöredeki 50 yerleşim yerinden 36 'sı katıksız Rus, 13 karışık ve bir tek  katıksız Gürcü yerleşim sahası vardı. Tüm kıyı boyunda Denikin 'e göre Gürcüler % l'ini, Gegeçkori 'ye göre % 22 'sini teşkil ediyordu.

86] Her iki Bolşevik, kaçan Kızıl Ordu askerlerinin Gürcistan tarafından kabul edilmeleri hususunda görüşmek isterler. BGK ise görevlerinin bu kadarla kalmayacağına inanıyordu: Rakovvski 'nin davranışlarına bakarak büyük bir katiyetle söyleyebiliriz ki Gürcistan'a Bolşevik propagandası yapmaya gitmektedirler. [AA Gürcistan l, c. 8 26 Eylül 1918 BGK; 4 Ekim 1918 Kreß; 8 Ekim 1918 Sovyet notası ve dip notlar] Askerler ise buna müsaade etmek istemezler.

87] AA Rusya 97 a, c. 26, 3 Ekim 1918. Lersner.

88] Aynı yer. c.21. 19 Ekim 1918 Savunma Bakanlığı; AA Gürcistan l, c. 7 11 Eylül 1918 Mumm. Hopman 'ın verdiği bilgiler: "Buradan değerlendirebildiğimiz kadarıyla Karadeniz ve dağların eteklerinde bulunan Bolşevikler Gönüllü Birliklerce çevrilmiş durumdadırlar. Ayın ortasında bu çemberi Stavropol 'e doğru yarma teşebbüsleri başarısızlıkla neticelenir. Bolşevik askerlerinin cephanesi azalmış ve moralleri bozulmuş vaziyettedir ve tamamen imha edilmeleri mümkündür."Bu nedenle de, Kuban’da hakimiyeti kuranlarla ilişki kurarak "Elbrus" gemisinin tekrar yüzdürülmesi için görüşmeler yaparak, onlarla alış veriş olanağı yaratmak ister. Beyazlar çok miktarda benzin, makine ve çiçek yağı karşılığında cephane isterler. Tabii ki Hopmann böyle bir teklifi elden kaçırmak istemez, hele Türkler Batum 'dan 20.000 ton makine yağının ihracını önlediklerinden alış veriş daha da çekicilik kazanıyordu. [Ba-umgart. Günlüklerden.] s. 578 ve 625] Aynı zamanda Cochenhausen Kuban idaresinin, Taman'da Milis kuvvetleri bulundurması üzerinde anlaşır. [Denikin Oçerki s.239].

89] Baumgart, [Yayınlayan Günlüklerden s.609 ve 627-628].

90] AA Rusya 97 a c. 27, 16 Ekim ve l Kasım 1918 Kohnke; 2 Kasım 1918 Mudra; AA Gürcistan l, c. 8, 3 Ekim 1918 Kreß.

91] Bkz. Ludendorff un programı, Baumgart'ın Alman doğu politikası, s.388-390.

92] Bkz.k antlaşma üzerine Hopman'ın eleştirileri: Baumgart [yayınlayan] Günlüklerden., s. 581-584 ve bilhassa Riezler ve Helfferichs'in tutumu, K.Riezler'in günlükleri, dokümanları, yayınlayan K.D. Erdmann. Göttingen 1972, s.472 ff. und s. 726 ff. sowie K.Helfferich. Dünya savacı. Karlsrulıe, yayın tarihi belirsiz s. 665 dv.; Doğu  politikasında angaje olmuş prof Mittwoch 'un dip notları: "Almanya'nın bu Beylerle, "kast ettiği Kuzey Kafkasya politikacıları" bağlayıcı şartları olan geniş bir antlaşmaya girmemiş olması, zararlı olmadı, buna rağmen,  Joffe ile yapılacak görüşmelerde Kuzey Kafkasya'yı tamamen boşladığımız imajını vermemeğe dikkat etmeliyiz. Ek antlaşmayı imzalamamış olsaydık en iyisi olabilirdi, o zamanda Hr. Krieg', Joffe ile antlaşma görüşmelerine gitme olanağını bulamazdı. [AA, Rusya 97 a, c. 27, 14 Şubat 1919 Miınvoch’tan Göppert 'e].
_______________________________________

Werner Zürrer'in "Jahrbüclıer für Geschichte Osteuropa
[Doğu Avrupa tarihi yıllıkları]" adlı yapıtının 26. cilt-1978, 31-59
sayfaları alınarak Batıray Özbek Yedic tarafından tercüme edilmiştir.

_________________________________________

Çeviri: Dr. Batıray Özbek Yedic
_________________________________________

www.circassiancanada.com
_________________________________________