Karaçay-Malkar Türklerinde, bahar başlangıcında düzenlenen bayramlar içinde en değerlisi Gollu adı verilendi. Bu bayram, Karaçay-Malkar Türkleri ilkbahar mevsiminde kutlamaktadırlar. Baharın başlangıcı, onlar tarafından yeni yılın başlangıcı olarak kabul edildiği için Karaçay-Malkarlıların kutladığı bu bayram şüphesiz ki onları bütün Türk Dünyası ile birleştiren Nevruz bayramıdır. Karaçay-Malkarlılar bahar başlangıcının ne zamanda olduğunu iyi bilirlerdi. Çünkü onların çok eskilerden beri kullandıkları bir takvim sistemleri vardı. Buna göre kış ile bahar başlangıcını birbirinden 22-25 Mart günlerinde ayırırlardı. Bu aya Totur ayı adını vermişlerdi. Bu günler için halk çok önceden hazırlanırdı. Halk inancına göre bayram nasıl geçerse yılın diğer günleri de öyle geçerdi.
Nevruz bayramı, Karaçay-Malkarlılar arasında değişik isimlerle kutlanırdı. Bu bayrama Gollu, Gutan, Saban Toy, Tegri Toy, Hardar, Erirey adları verilirdi.
Bilindiği üzere, İslâm dini Karaçay-Malkarlılara 18. yüzyılda girmiştir. Bu sebeple halkımızın bahar başlangıcı ile ilgili geleneklerinde ve etnografyasında İslâmiyetin önemli bir yeri yoktur.
Karaçay-Malkarlıların eski şamanist inançları ile İslâmi inançları Nevruz Bayramında birbirleriyle karışmıştır. Eski tabiat tanrıları ile birlikte Karaçay-Malkarlılar Allah'tan da yeni yılda bolluk, bereket dilemişlerdir.
Karaçay-Malkar Türklerinde, bahar başlangıcında. düzenlenen bayramlar içinde en değerlisi Gollu adı verilendi.
Halk birbiri içine giren dokuz-on halka şeklinde sıralanıp, bu halkaların en ortasında köyün değerli yaşlılarından biri eline boza ya da şıra adı verilen içkiyle dolu bir tası alıp dua ederdi. Daha sonra sıbızgı adı verilen kaval ve davul eşliğinde Gollu'nun müziği çalınır, elle tempo tutulurdu. Bu sırada halka şeklinde sıralanan halk, sağa sola hareket ederek Gollu dansını yaparlardı. Gollu şarkısının sözleri şöyleydi:
Oyra, Gollu, sen bereketli elli,
Oyra, Gollu, sen tahıl gönüllü
Oyra, Gollu, sen güzel sözlü
Oya, Gollu, sen sarı kürklü,
Oyra, Gollu, sen bereketli elli.
Bilim adamlarının belirttiğine göre Gollu, dileklerin kabul edildiği bayramın tanrısının adıdır.
Gollu Bayramı toprakla., ziraatle ilgili eski geleneklerden biridir. Karaçay-Malkar halkı 15-16. yüzyıllarda Kafkas dağlarının sarp kısımlarına çekilip yerleştikten sonra, toprakların yetersiz ve az oluşu onları çok sıkıntı içinde bırakmıştı. Bu sebeple toprağa çok önem vermişler, toprakla ilgili tanrılara yalvarıp dilekler dilemişlerdi.
Gollu'yu memnun etmek için at yarışları düzenlemişler, delikanlıları güreştirmişler, kızların en güzellerini seçmişlerdi. Tüfek atışı, halat çekme, yağlı ipe tırmanma gibi oyunlar bu bayramda oynanmıştı.
Gollu dansını ilk önce en yaşlılar oynardı. Onlar yorulana kadar oynarlardı. Bayram için toplanan halk kurbanlar keserdi. Tarla işleri için dualar ederler, dilekler dilerlerdi. Saban Toy için şarkılar söylerler, tarlaların tanrısı Davle den dilekler dilerlerdi.
Davle nin şarkısı şöyleydi:
O, Davle, tarla, tarla.
Usralığı çok Davle.
Öküzlerini koş, Davle.
Tahılını saç Davle
Sonhahara mutlu yetiş Davle.
Bir taneyi bin et.
Buzu, taşı ufala.
Şamanist inançlarla ilgili şarkılar, oyunlar ve çeşitli tanrılar Karaçay-Malkarlıların dışında Kafkasya halklarının hiçbirinde bu kadar çok yoktur.
Saban Toy bayramı bitene kadar köyde hiç kimse bahar başlangıcındaki işlere başlamazdı. Tarlayı ilk sürecek öküzler süslenip, onlara dua edilirdi.
Davle isimli Tanrı ya söylenen şarkılarda onu memnun edecek sözler yer almaktadır. Saban Toylarında algış adı verilen iyi dilek duaları söylenirdi. Sözlerinin bir kısmı şöyledir:
Baharımız yağmurlu olsun,
Sonhaharımız Güneşli olsun,
Kışımız karlı olsun,
Ecelimiz sabırlı olsun
Ağıllarda hayvanlar olsun,
Kovanlar ballı olsun...
Çegem, Holam-Bızıngı köylerinde bahar başlangıcında Hardar adı verilen bayram düzenlenirdi. Çegemliler bahardaki tarla işleri için öküzlerini bakıma çekerler ve onun böğürmesine göre yazın iyi ya da kötü geçeceği üzerinde fikir yürütürlerdi. Sonra öküzü kesip, tarlaları sürüp, tahıl tanrısı Altın Hardarın dansını oynayıp, şarkısını söylerler, bahar bayramını kutlarlardı. Bu bayram iki-üç gün sürerdi.
Karaçay-Malkar Türklerinin Nevruz bayramı ile ilgili âdetleri ve halk edebiyatları hakkında çok şeyler anlatabilirdik, ancak sözümüzü burada bitiriyoruz.
Bütün Türk milletlerini birleştiren Nevruz bayramınız kutlu olsun.
