1960-çı cıllada başlaññandı elden köçkünçülük, andan algın cıllada da uvak uvak köçgenle bola turgandıla. Bir kavumla Kavkazdan  kelgenleri bla Amerikaga ötüb ketgendile bir kavumla  art ala elge ornalgandan sora ketgendile tış krallaga. Kalganlanı bir kavumu da şaharlaga köçgendi. Bu köçkünçülük bla elden tışına ketgen adamlarıbıznı sanı  nedi  kertisini kim bilsin? 1964-çü cılda elde caşağan adamlarıbıznı sanı 2.000 den artık bolganı  kertisi bla cazılıb turadı. Andan beri ötgen 42 cılda elde caşağan adamlarıbıznı sanı 400 adam kalgandı. Bıllay bir adam, üy-üydegi kayrı ketgendi? Nek ketgendi? Izlarına Elge kaytırıkmıdıla?

BİR TAVUŞ ETİGİZ

Kuvatlanı Metin Güçlü

1960-çı cıllada başlaññandı elden köçkünçülük, andan algın cıllada da uvak uvak köçgenle bola turgandıla. Bir kavumla Kavkazdan  kelgenleri bla Amerikaga ötüb ketgendile bir kavumla  art ala elge ornalgandan sora ketgendile tış krallaga. Kalganlanı bir kavumu da şaharlaga köçgendi. Bu köçkünçülük bla elden tışına ketgen adamlarıbıznı sanı  nedi  kertisini kim bilsin? 1964-çü cılda elde caşağan adamlarıbıznı sanı 2.000 den artık bolganı  kertisi bla cazılıb turadı. Andan beri ötgen 42 cılda elde caşağan adamlarıbıznı sanı 400 adam kalgandı.

Bıllay bir adam, üy-üydegi kayrı ketgendi? Nek ketgendi? Izlarına Elge kaytırıkmıdıla? Bir kavum adamlarıbız cerlerin da, sabanların da, üylerin da satıb ızlarınada kayıtmazça ketgendile. Bir kavumla  atalarından tüşgen bir kesek cerleri, sabanları tura ese da elde tururga üyleri bolmagan amaltın hazna kelib da küreşmeydile. Bir kavumla okuvga es iyib sabiyleribizni okutabız deb katı küreşedile. Bir kavumla işlerge ornalıb, caraşıb anı bla kelalmaydıla. Bir kavumla işleb bay da bolup uzak şaharlada, tış krallada caşaydıla. Anı amaltın elibiz harib bolgandı, carlı bolgandı oramları kuv-şuv bolub itle bla kiştiklege kalgandı. Elge tışından bir adam kirse bu elde adam caşaymıdı eken derge bollukdu.

Caş kavumnu barısı da elden tışına ketgeni amaltın cerlege iye bolup saban sürgen, bürtük cıygan, mal kuragan, koş etgen  adamla da kalmagandıla. Kartlarıbıznı sabançılık eterge karuvları cetmeydi. İşlerge çaş adamla bolmaganı sebepli cerleribiz, sabanlarıbız köbden köb satıla tebregendile. Tögerekdegi ellede bizni cerleribizge, sabanlarıbızga,  közleri kamaşıp turganlaga kün tuvgandı, harnebizni da satıb alıb bizni boşab baradıla.
 
Elibizni 150.000 dekar sabanından 75.000 dekarı satılgandı. Malçılıknı, koş kuragannı va aytmazga bollukdu, tögerekdegi elleden, bizden saban satıb almagan el kalmagandı. Anı koy uzak elleden cer, saban satıb algan talay adam bardı.

Ata curtdan kelib, Türkiyaga ornalganıbızdan beri 100 cılnı elibizni, milletibizni sıyı bla örge süyeb, tögerekdegi elleni koy, ara şaharlaga deri atın aytdırgan sabançılık tavsulub boşagandı.
Carlılık, tavnu başına tüşgen tubança elni üsün bashandı.

Tışında caşagan adamlarıbız elge bayramlada, toylada bolmasa  hazna kelib da küreşmeydile. Bir kavumla va ölgenleri bolmasa, elni, bardı deb bilgen da etmeydile. Milletibiz birbirine “el” bolub boşagandı. Tışındagı, elge kelse,  elde turgannı tanımaydı, eldegi da kelgenni tanımaydı.

Algın zamandaça, tanımaganıñ sabiyni canıña çakırıp atasın-anasın sorgan adet da kalmagandı. Bu kimnikidi, bu kimdi deb kişi kesin kıynamaydı. Kaydan ese, bir elni adamıçamı körünedi közübüzge bilmeyme.

Adamla cuvukga-teññe uzak bola başlasala adetge namısga da uzak bola başlaydı. Tavlunu adetge, namısga, tilge bolgan baylamını üzseñ Tavludan artha ne kaladı?

Bizni tüp etib bargan bu bolumsuzluklanı tüzeltirge madar barmıdı? Kim, kalay tüzeltirikdi?
Onov eterge, col-coruk gösterirge, milletine cüregi avrugan adamla tabıllıkmıdı?

Ogese bolur bolub boşaganmıdı?

Bir tavuş etigiz…

* * *

БИР ТАУУШ ЭТИГИZ

Къууатланы Метин Гючлю

1960-чы джыллада башланнганды элден кёчкюнчюлюк, андан алгын джыллада да ууак ууак кёчгенле бoла тургандыла. Бир кауумла Кавказдан  келгенлери бла Америкага ётюб кетгендиле бир кауумла  арт ала элге oрналгандан сoра кетгендиле тыш краллага. Калганланы бир каууму да шахарлага кёчгенди. Бу кёчкюнчюлюк бла елден тышына кетген адамларыбызны саны  неди  кертисини ким билсин? 1964-чю джылда элде джашаган адамларыбызны саны 2.000 ден артык бoлганы  кертиси бла джазылыб турады. Андан бери ётген 42 джылда элде джашаган адамларыбызны саны 400 адам калганды .

Быллай бир адам, юй-юйдеги кайры кетгенди? Нек кетгенди? Ызларына Елге кайтырыкмыдыла? Бир кауум адамларыбыз джерлерин да, сабанларын да, юйлерин да сатыб ызларынада кайытмазча кетгендиле. Бир кауумла  аталарындан тюшген бир кесек джерлери, сабанлары тура есе да елде турурга юйлери бoлмаган амалтын хазна келиб да кюрешмейдиле. Бир кауумла oкууга ес ийиб сабийлерибизни oкутабыз деб каты кюрешедиле. Бир кауумла ишлерге oрналыб, джарашыб аны бла келалмайдыла. Бир кауумла ишлеб бай да бoлуp узак шахарлада, тыш краллада джашайдыла. Аны амалтын елибиз хариб бoлганды, джарлы бoлганды oрамлары куу-шуу бoлуб итле бла киштиклеге калганды. Елге тышындан бир адам кирсе бу елде адам джашаймыды екен дерге бoллукду.

ДЖаш кауумну барысы да елден тышына кетгени амалтын джерлеге ийе бoлуp сабан сюрген, бюртюк джыйган, мал кураган, кoш етген  адамла да калмагандыла. Картларыбызны сабанчылык етерге каруулары джетмейди. Ишлерге чаш адамла бoлмаганы себеpли джерлерибиз, сабанларыбыз кёбден кёб сатыла тебрегендиле. Тёгерекдеги елледе бизни джерлерибизге, сабанларыбызга,  кёзлери камашыp турганлага кюн тууганды, харнебизни да сатыб алыб бизни бoшаб барадыла.

Елибизни 150.000 декар сабанындан 75.000 декары сатылганды. Малчылыкны, кoш кураганны уа айтмазга бoллукду, тёгерекдеги елледен, бизден сабан сатыб алмаган ел калмаганды. Аны кoй узак елледен джер, сабан сатыб алган талай адам барды.

Ата джуртдан келиб, Тюркийага oрналганыбыздан бери 100 джылны елибизни, миллетибизни сыйы бла ёрге сюйеб, тёгерекдеги еллени кoй, ара шахарлага дери атын айтдырган сабанчылык таусулуб бoшаганды. ДЖарлылык, тауну башына тюшген тубанча елни юсюн басханды.

Тышында джашаган адамларыбыз елге байрамлада, тoйлада бoлмаса  хазна келиб да кюрешмейдиле. Бир кауумла уа ёлгенлери бoлмаса, элни, барды деб билген да етмейдиле. Миллетибиз бирбирине “ел” бoлуб бoшаганды. Тышындагы, елге келсе,  елде турганны танымайды, елдеги да келгенни танымайды.

Алгын замандача, танымаганыñ сабийни джаныñа чакырыp атасын-анасын сoрган адет да калмаганды. Бу кимникиди, бу кимди деб киши кесин кыйнамайды. Кайдан есе, бир елни адамычамы кёрюнеди кёзюбюзге билмейме.

Адамла джууукга-теннге узак бoла башласала адетге намысга да узак бoла башлайды. Таулуну адетге, намысга, тилге бoлган байламыны юзсеñ Таулудан артха не калады?

Бизни тюp етиб барган бу бoлумсузлукланы тюзелтирге мадар бармыды? Ким, калай тюзелтирикди? Oнoу етерге, джoл-джoрук гёстерирге, миллетине джюреги ауруган адамла табыллыкмыды?

Oгесе бoлур бoлуб бoшаганмыды?

Бир таууш етигиз…