Off Canvas sidebar is empty

Genel

CAŞ BOLSA DA BAŞDI

1943-1957 sürgün cıllada Karaçayga kallay kıyınlık cetgenin barıbız da bilebiz. Kesi sabiy bolub eskermegen da, ulluladan, bilgenleden eşitir kerekli kalmagandı. Cazıvçu emda jurnalist Laypanlanı Seyitni avuzundan eşitgenimi kıshası bla aytırga izleyme. 1943 cıl noyabrda Karaçay halk cüklenib kelgen mal vagonla İtil suvnu başı bla cañı işlenñen köpürnü üsünde tohtadıla. Köb turduk alayda. Aman hapar terk cayıldı: - Cañı köpürnü demeñililigin sınaydıla – költürürmü, költürmezmi? - Biz carlılanı suvga batdırıb, bütev halknı tüb eterge başlagandıla - Endi duniyada karaçay bolub kişi kalmazgamı tebregendi? - Stampulçula va? Sovet vlast kirginçi Türkge köçgen nasıblı ahlularıbız - Da ala Türklüle bolub boşagan bolurla.

1943-1957 sürgün cıllada Karaçayga kallay kıyınlık cetgenin barıbız da bilebiz. Kesi sabiy bolub eskermegen da, ulluladan, bilgenleden eşitir kerekli kalmagandı. Cazıvçu emda jurnalist Laypanlanı Seyitni avuzundan eşitgenimi kıshası bla aytırga izleyme. 1943 cıl noyabrda Karaçay halk cüklenib kelgen mal vagonla İtil suvnu başı bla cañı işlenñen köpürnü üsünde tohtadıla. Köb turduk alayda. Aman hapar terk cayıldı:

- Cañı köpürnü demeñililigin sınaydıla – költürürmü, költürmezmi?

- Biz carlılanı suvga batdırıb, bütev halknı tüb eterge başlagandıla - Endi duniyada karaçay bolub kişi kalmazgamı tebregendi

- Stampulçula va? Sovet vlast kirginçi Türkge köçgen nasıblı ahlularıbız - Da ala Türklüle bolub boşagan bolurla. Aladan magana çıkga edi - Alay kalay aytasa. Çekle begiginçi, kagıt cürütüb, barıb-kelib turganbız. Türk arı köçgenlege igi közden karab, üy-curt bolub caşarça etgendi.

- Alay bolsa va... Biz kırılsak da, duniyada Karaçay insanla bolsala, ala bizge cetgen kıyınlıknı duniyaga bildirir edile. Karaçay deb halk bar edi deb, bizni da unutmay, keslerine da sak bolub, halk bolub keter esele va...

Seyit zavallı arbasın tohtatıb, cürek darmançıgından içdi da, birazdan colga atlandık. - Endi sen Türkde da talay kere bolduñ, olsagatda biz kerti da suv azıgı bolub kalsak, andagı tavlula Karaçaylılıkların tas etmey, Karaçay halk bardı deb aytırçamılla?

- Seyit, Türkde Karaçaylıla bügünlege deri tillerin, adetlerin da unutmagandıla. Alay a endi elleden şaharlaga köçgenle köbdüle, bu barıvdan barsa, kim biledi, tamblaları kalay bollugun.

- Da alaydı, halknı halklıgın saklagan elledile. Elle kuruy tebresele, halk da türlene tebreydi. Krallık cürütgen ullu halklanı içinde erib tas bolub ketgen kıyın tüldü. Türkde Karaçaylılanı koy, bizni kesibizge da bardı korkuv. Sovet kral oyulganlı, artıksız da. Ma anı sebebli kerekdi halknı sagaythan koññurav. Ol koññurav a – intelligentsiyadı. Karaçay-Malkar aydınla barmıdıla Türkde?

- Men köbüsün tanıy bolmam. Men tübegenle: Dudalanı Mahmutnu tin sohtası, «Birleşik Kavkaziya» dergini çıgargan Sılpagarlanı Yılmaz, talay kitabnı avtoru Ufuk Tavkul, barına da boluşluk eterge kolundan kelgen kral kullukçu Hurriyet Ersoy. Bardıla dagıda...

- İgidi, millet kaygısın körgen adamla bar esele...

Alay uşak ete, Üçköken elge cıyıldık. Andan sora Seyitge tüberça da bolmadı. Tüberça bolsak a – Appalanı Adilhan Adiloglunu – Türkde Karaçaylı alimni, nazmuçunu, Karaçay-Malkar internet siteni iyesin aytıb, kuvandırlık edim.

Halknı millet sezimin, tarih esin uyathanla, saklaganla da Adilhança caşladıla. Bügüññülükde, tış krallada caşagan Karaçaylıladan biri da Adilhan etgenni etalmagandı. «Caş bolsa da başdı» deb, örge tutarça ne etgendi Adilhan? Bir-biri ızından tört kitab çıgargandı: 1909 cıl Karaçay-Malkar tilde basmalañan birinçi kitab «Kitâbü Mürşidi’n-Nisâ» [köçürüb, tintib, basmaga hazırlagandı emda çıgargandı], «Karaçay-Malkar Türkleri», «Makaleler ve İncelemeler», «Sovet Döneminde Karaçay-Malkar Edebiyatı». Bu kitablada Karaçay-Malkar halknı tarihi da, bügünü da, kulturası, adabiyatı da tıyınşlısıça – teren em da tolu körünedi. Bu kitabla bla Adilhan bizni bütev Türk duniyaga tanıthandı. Ol a, adam aytıb aytalmazça, bizge bek kerekli, bek maganalı işdi.

Adilhannı ekinçi ullu işi – Karaçay-Malkar internet site kuraganıdı. Sitele andan sora da bardıla, alay a Adilhannıkı halk caşavnu küzgüsüdü – anda har adam izlegenin tabıb okurga bollukdu.

Adilhannı üçünçü ullu işi – Karaçay-Malkar cazıvçulanı çıgarmaların, kitabların Türkçege usta köçüredi, basmalatadı.

Adilhannı kitabların, ilmu işlerin tintib, analiz etib, tüz, tolu hapar cazar üçün zaman da, fahmu da kerekdi. Alimni üsünden başha alimle sözlerin aytırla. Men a – Ankarada bıllay adamıbız bardı, bıllay kitabla çıgargandı deb  bildirgenligimdi. Men bügün Seyitge tübegenim bolsa aytırık edim: Seyit, Türkde Adilhan deb bir kollegabız bardı – allay caşla bolgan kadarda bizni halk tilin, tarihin, kulturasın, millet betin-ençiligin tas etmez, duniyaga da belgili bolur.

Köb caşa Adilhan. Barıbıznı da kuvandırasa, Allahdan kuvan.

Bilal Laypan's Avatar

Bilal Laypan

1955 yılında Kırgızistan'da doğdu. A.M. Gorki Edebiyat Enstitüsünden mezun oldu.

Login

{loadmoduleid ? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:? string:261 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?}