Kitabımızın konusu, Hacı Lokman Asanî el-Balkarî'nin 1909 yılında Dağıstan’ın Temirhan-Şura [bugünkü Buynaksk] şehrinde Arap harfleriyle basılan "Kitâbü Mürşidi'n-Nisâ" [Kadının Rehber Kitabı] adlı eserinin transkripsiyonlu metni, Türkiye Türkçesine aktarılması ve gramer incelemesidir. Kitabımızın giriş kısmında eser ve eserin müellifi Hacı Lokman Asanî elBalkarî ile eserin sonundaki yüz beyitten müteşekkil, halk arasında “İyman-İslam” [İman-İslâm] adıyla bilinen manzumenin müellifi Kâzim Möçü hakkında bilgi verilmiştir.
"Kitâbü Mürşidi'n-Nisâ" adlı kitap Arap harfleriyle basıldığı için eserin önce transkripsiyonlu metni hazırlanmıştır. Eserde harekeli bir imlânın tatbik edilmiş olması, transkripsiyonlu metnin hazırlanmasında büyük kolaylık sağlamıştır. Kitabın transkripsiyonlu metni hazırlandıktan sonra eser Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Aktarmada kelime kelime aktarma esas alınmıştır. Mecbur kalınan yerlerde kelime kelime aktarmadan ayrılıp, anlatılmak istenen mânâyı aktarma yoluna gidilmiştir.
Eser, Türkiye Türkçesine aktarıldıktan sonra, gramer bakımından incelenmiştir. Ancak bu gramer incelemesi teferruatlı ve tam bir gramer incelemesi değildir. Çünkü elimizdeki metinde, tam bir gramer incelemesi yapmak için yeterli gramer malzemesi mevcut değildir. Çalışmamızın metodu gereği yaptığımız gramer incelemesinde ise yalnız metne bağlı kalınmıştır. Yani metin dışından başka bir gramer malzemesine başvurulmamıştır. Daha açık bir ifadeyle, metinde mevcut olmayan bir gramer malzemesi için hariçten bir örnek verilmemiş ve bunun üzerinde bir inceleme yapılmamıştır. Tabiatıyla bu yüzden de çalışmamız tam ve teferruatlı bir gramer incelemesi olmamıştır. Ancak, çalışmamızın sonuç kısmında, önemli gördüğümüz bazı noktalar üzerinde dururken, metin dışından örnekler verilmiş ve bunlar hakkında teferruatlı açıklamalar yapılmıştır.
Çalışmamızın inceleme kısmında sırasıyla önce eserin imlâ özellikleri belirtilmiş; ses bilgisi bölümünde bilhassa Türkiye Türkçesinden farklı özellikler arz eden ünsüzler tanıtılmış, ünlü uyumları ile ünsüz uyumunun eserdeki durumu gözden geçirildikten sonra ses olayları gösterilmiştir.
Şekil bilgisi bölümünde ise önce metnimizdeki yapım ekleri tespit edilmiş, daha sonra isim ve fiil çekimleri gösterilmiştir. Ayrıca metnimizdeki iktidarî şekil, isim fiili, fiillerin birleşik çekimi, isimle ve fiille birleşik fiil yapan yardımcı fiiller, sıfat fiiller ve zarf fiiller tespit edilerek bunlarla ilgili örnekler verilmiştir. Bundan sonra metnimizde geçen zamir, sıfat, zarf ve edatlar tespit edilerek ana hatlarıyla izah edilmiştir.
Kitabımızın inceleme kısmında yapılan açıklama ve hükümler metinden verilen örneklerle delillendirilmiştir. Daha sonra bu gramer incelemesinden elde edilen sonuçlar kitabımızın sonuç kısmında özetlenmiştir. Ayrıca, kelime anlamı metne göre verilerek hazırlanan bir sözlük ile "Kitâbü Mürşidi'n-Nisâ" adlı eserin fotokopisi kitabımızın sonuna ilave edilmiştir.
Kitabımızın konusu olan "Kitâbü Mürşidi'n-Nisâ" adlı eserin Türkiye’deki nüshasını Afyon ili İscehisar ilçesine bağlı Doğlat köyünde bulan ve eserin bir kopyasını şahsıma veren Afyon Kocatepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyâtı Okutmanı Sayın Vedat BALKAN beyefendi ile eserin Kafkasya nüshasının bir kopyasını şahsıma gönderen Rusya Federasyonuna bağlı Kabardey-Balkar Cumhuriyetinde Bilim ve Araştırma Enstitüsünde görev yapan Sayın Prof. Dr.Tamara BİTTİROVA hanımefendiye teşekkür etmeyi kendime bir borç bilirim.
Kitabımızı hazırlarken, Türk lehçeleri konusundaki geniş bilgisiyle bana daima yol gösteren ve yardımcı olan Gazi Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Öğretim Üyesi muhterem hocam Sayın Yrd. Doç. Dr.Ferhat TAMİR beyefendiye çok teşekkür ederim.
