Karaçay-Çerkes Devlet Üniversitesine Aliylanı Umar'ın adı verildi. "Bir gün gelecek, Dağlılar onun mermerden veya granitden heykelini dikecekler. "1959'da Stavropolskaya Pravda gazetesi bu büyük insan hakkında böyle yazmıştı. 3 Mayıs'ta Karaçay-Şahar'da çok önemli ve tarihi bir olay gerçekleşti. Bu tarihden itibaren Karaçay-Çerkes Devlet Üniversitesi, Karaçay'ın yetişdirdiği en büyük adamlarından birinin adıyla anılacak: Aliylenı Caşuv ulu Umar. Devlet adamı, politikacı, yazar, Karaçay'ın ilk Latin alfabesini oluşturan, eğitimci ve bilim adamı. Miting havasında gerçekleşen açılışa Karaçay-Çerkes Devletbaşkanı Batdılanı Mustafa, Eğitim Bakanı İrina Şapovalova, Karaçay-Şahar Belediye Başkanı Laypanlanı Sapar, Kabardey-Balkar'dan Ordinaryüs Profesör Zalihanlanı Mikail, Karaçay-Çerkes Devlet Üniversitesinden Profesör Laypanlanı Kaziy ve başka pek çok misafir katıldı.
Karaçay-Malkarlıların hayatında önemli rol oynayan "ALAN" adında ki organizasyon Kislovodsk temsilcisi S.C. Aliyev: "Kuzey Kafkasyalıların kültür ve eğitim hayatında çok önemli bir rol oynayan ilk latin alfabesine geçiş "ELİBLE" adındaki alfabe ile Karaçay-Balkar dilinde olmuştur. Bu Kuzey Kafkasya'da ki ilk latin alfabesi olmuştur. Bu alfabeyi oluşturan aynı zamanda tüm Kuzey Kafkasyalı pedagoglara öğreten, bugün adını Karaçay-Çerkes Devlet Üniversitesine verdiğimiz Aliylanı Caşuv ulu Umar'dır. Aliylanı Umar'ın hep bir hayali vardı. Karaçay-Malkarlıların yüksek öğrenim alması, ata curtda bilimleri öğrenebileceği üniversiterin açılması. Bugün, Aliylanı Umar'ın hayali gerçekleşmiştir. Karaçay-Çerkes Devlet Üniversitesi, her yıl sayıları gittikçe artan, her dalda uzmanlar mezun vermektedir. Bu uzman bilim adamlarımız Karaçay-Çerkes'in değişik bölgelerine dağılarak öğrendiklerini yeni nesil hemşehrilerimize vermektedirler. Şu anda Aliylanı Umar'ın adını üniversiteye vermemiz aslında semboliktir. Bizim gönüllerimizde onun adı üniversiteye aslında Karaçaylıların sürgünden ata yurda dönüş günü, yeniden diriliş günü verilmişti. Aliylanı Umar'ın keskin bir zekası, sıcak bir kalbi, çok büyük bir hoşgörüsü, mükemmel bir entellektüel yapısı, sınırsız bir düşünce hazinesi, çok yüksek bir kültürü vardı. O, eşine az rastlanır bir insandı; sınırsız bir enerjisi vardı. Milleti için her alanda bıkmadan yorulmadan savaşmasını bilen ve beceren bir insandı. Dağların çocukları Karaçay-Malkarlar, O'nu örnek alınız, taklit ediniz, O 'nun örnek oluşturacak efsanevi hayatını kendinize yol olarak, örnek olarak alınız."
Bu bilge aksakalın sözlerine biz ne ekleyebiliriz ki... Aliylanı Umar, kısa ama çok aktif bir hayat yaşadı. 42 yıllık ömrüne neler sığdırmadı ki? Aliylanı Umar tam 19 dil biliyordu ve bunlardan 10 tanesini ana dili seviyesinde biliyordu. O'nun foto hafızası vardı. Bir kere görmesi veya okuması yeterliydi. Bir daha asla unutmazdı. Hep okurdu hep çalışırdı.
ALİYLANI CAŞUV ULU UMAR (1895-1937) KİMDİR?
1895'de Karaçay'ın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Kart-Curt köyünde doğdu. 1902 -1914 yılları arasında değişik bilim dallarında ve okullarda Karaçay'da, Kabardey'de, Dağıstan'da okudu. Aynı zamanda Yüksek İslam Enstitüsündede okuyarak din eğitimini de aldı. 1915-1916 yıllarında Dağıstan'da, 1916 da Tiflis'de, 1916-1918 yıllarında Başkırdistan'da öğretim görevlisi olarak çalıştı. Başkırdistan ve Tataristan'da sendika hareketlerinin organizatörü oldu.
1917 Şubat devriminden sonra, Müslüman öğretim görevlileri Oragnizasyonunu tertipledi, Ufa kentinin temsilcisi oldu. 1917 den itibaren Tataristan-Kazan'da tüm Rusya Müslüman Öğretim Görevlileri Merkez temsilcisi oldu. Ocak-1918 den itibaren Tüm Rusya Müslümanlar Birliği Başkanı odu. Nisan-1918 'den itibaren Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Kırım Kafkasya, Türkistan (Orta Asya), Kırgızistan Müslümanlar Birliği Başkanı oldu. 1919-1922 yılları arasında o kadar çok iş yaptı, o kadar çok harekete katıldı ki bunları bir insanın bütün ömrüne sığdırması bile çok güç. Dağıstan'da ki hareketler, Karaçay-Çerkes'de ki hareketler, Kuzey Kafkasya genel sekreterliği, Kuzey Kafkasya tarih direktörü, ekonomi direktörü, dil-filoloji direktörü, dağlı halkları müzesi direktörü , Kuzey Kafkasya halkları latin alfabesine geçiş komite başkanı... Tüm bunları 3 yıla sığdırmış Aliylanı Umar.
Aliylanı Umar'ın eserlerinden bazıları: "Yeni Karaçay Alfabesi (1923)", "Karaçay Balkarca-Rusça Sözlük", Rusça-Karaçay Balkarca Sözlük" , "Tek kuvvet" , "Karaçay-Balkar grameri" , "Karaçay" , "Kara halk" ve diğerleri...
1937 yılında milliyetçilik, ırkçılık suçlamasıyla tutuklandı ve kurşuna dizildi. Onun adı Sovyetler yıkıldıktan sonra Kislovodsk, Çerkessk'de caddelere verildi. Kart-Curt'ta adına müze açıldı. Bugün de Karaçay-Şahar'da ki Karaçay-Çerkes Devlet Üniversitesine adı verildi.
__________________________________
Svetlana Magulayeva
www.elbrusoid.org
Tercüme: Dr. Murat Poyraz
__________________________________
