BIJMAPAPAH

Kategori: Edebiyat

Bir sürüvçü caşay edi. Anı sabiyleri cok edile, katını karaton edi. Sürüvçü, oramga çıgıp, oynay turgan sabiyleni körüp, mıdah boldu. - Oh! Meni sabiylerim cokdula, sora manga caşarga nege kerekdi?- dedi ol. Sürüvçü bu sözleni aytıp boşagınçı, taş tübünden kesi bir karış, sakalı ming karış bolgan bir kart kişi çıkdı.Ol sürüvçünü katına callap aytdı:  Sen meni nek çakırdıng? Ne bolgandı? Men seni çakırmaganma, - dedi ol. Ogay, çakırgansa. Meni atım Ohdu, - dedi, kesi bir karış, sakalı ming karış bolgan kart kişi. Sanga ne kerekdi, ayt. - Meni katınım bardı. - dep başladı sürüvçü, - alay ol karatondu da, bizni sabiyleribiz cokdula.

- Bolsun sora, men sanga boluşurma, - dedi karış. - Alay men bir zat aytırıkma da, anga ırazı bolsang boluşurukma. Caşın biraz ösgenden sora, üyünden ketsin da, katın algınçı kaytmasın. Ma, bu almanı al da katınınga ber. Ol anı aşasın. Ol anı aşagandan sora sizge caş tuvar. Sürüvçü anga kart aythanlay etdi. Ol üyüne keldi, katınnı çakırdı da almanı berdi. Köp mıçımay, alaga bir alamat aruv, altın çaçı bolgan caş tuvdu. Talay cılla ozdula, caşçık ullaydı duniyada andan aruv cok edi. Anga atası bılay aytdı:

- Caşım, manga senden ayırılgan bek kıyın körünedi, bolsa da, sen üyden ketip, katın algınçınga deri artha kaytmazga kerekse. caş mıdah boldu, alay başha eter karuv cok edi: atanı, ananı sözü töredi, Ol atası bla, anası bla salamlaşıp ayırıldı, gırcın tuvragan bla bir tuzçuk alıp, uzak colga atlanıp ketdi. Ol, tavla içinde, tüzlede da bara-bara ketip, arıdı. Ol, kimden ese da kalıp turgan eyeki bavnu körüp, anga kirip, solurga umut etdi. Bavga kirdi, karaganında, anda va üç at. Ala alay aruv edile: caş alaga karap toymay edi! Atladan biri va bılay aytdı:  - Ey, cigit caş, sen bizni kesinge cumuşha al, cangılmazsa. Biz sanga kerti kulluk eterbiz  Caş kuvandı. Aladan birine mindi da, kalganların adej tartıp ketdi. Tar avzunda bir koşha deri cetip, arı burulurga umut etdi. Alay anga at bılay aytdı:

- Sen bizni adamlaga körgüztme da, kuyruklarıbızdan birer kıl al. Biz sanga kerek bolsak, kıllanı kıyırların küydürüp, tebire. Biz a ol zamanda sanga kelirbiz. Caş atlanı kuyruklarından birer kıl üzüp aldı, atlanı boşladı da, kesi va koşha bardı. Koşdagı sürüvçüle caşnı aruv körüp, konak etdile. Ala semiz buğanı sürüp, keltirip kesdile da, etini tüz ekiden birin kazanga saldıla. Bişirip başladıla. Uşhuvurnu közüvünde sürüvçüle keslerini iyeleri kalay ullu bay bolganın aytdıla, sora caş erttenlikde anga barıp iş tilerge umut etdi. Hannı adamları hanga barıp, kim ese da bir cigit caş kelip iş suraganın anga aytdıla. Han anı kesinde cumuşçu eterge ırazı boldu. Caş üy cumuşlanı ete edi. Anı sebepli va, anı bir kesek akıldan kamil bolganga sanap, anga Bıjmapapah atagan edile. Hannı va üç kızı bar edi. alay ese da, bir col hannı kiçi kızı Bıjmapapahnı esledi. Esledi da alay süydü: duniyada caşavun caşavga sanamay, aşaganın aşaganga sanamay başladı. Kuru da Bıjmapapahnı sagışın ete edi. Bir col hanga kızları, keleçi çakırıp, bılay aytdıla:  - Bizni barıbızga da erge çıgarga zamanıbız cetgendi, endi atabız anı üsünden sagış etsin. Keleçi, hanga barıp, kızlarını tilegin anga aythandı. Han bir kesek sagış etip, aytdı:

- Ala, alaga erge çıgarga zaman bolganmıdı deydile? Alay ese, bahçadan birer harbız alıp keltirsinle. Harbızla bişip, cetip bolsala, ol zamanda alanı erge berirme. Keleçi hannı cuvabın kızlaga aytdı. Hannı kızları bahçaga barıp, harbız saylap, alıp keldile. Tamata kız bitöv çirip turgan harbıznı, ortançı kız a bir canı çirip turgan harbıznı, kiçi kız a, bişip turgan harbıznı keltirdile.

- Alaydı, dedi han, sizge ertte oguna erge çıgarga zaman bolgandı. Ol uzakdagı, cuvukdagı hanlanı da caşların çakırdı da, kızlarına birer bal kalaç da berip, bılay aytdı:

- Kimni saylasagız da, bal kalaçlanı alaga berigiz. Hannı kızları bal kalaçların da alıp, saylarık caşları taba bardıla. Eki tamata kızı bal kalaçların eki han caşha berdile. Gitçe kızı va kesini bal kalaçın Bıjmapapahha berdi. Egeçleri asırı külgenden buvulurga azdan kaldıla. Han kesini körgen közlerine iynanmay, kiçi kızına dagıda bir bal kalaç berdi. Alay anı kiçi kızı dagıda ekinçi bal kalaçnı da Bıjmapapahha berdi. Ol zamanda han açıvlandı. Ol kesini eki tamata kızına ullu toy etdi, gitçesine va unamay koydu em da anı Bıjmapapah bla birge gedeşge köçürdü. Bir talay zamandan sora, han avrudu. Bitöv ustalanı çakırdıla, alay bolganlıkga, biri da boluşalmadı. Ol zamanda bir kart qurtha qatın aytdı:  - Han calan da aslan et aşap, ızından da aslan süt içse sav bollukdu. Hannı eki tamata kiyövü aslan et bla aslan süt izley çıkdıla. Bıjmapapahnı va kişi esine da almadı. Bir talay kün ozganlay, Bıjmapapahnı katını, hanga barıp, Bıjmapapahha da at berip, anı da aslan et bla aslan süt izlerge iyerigin handan tiledi. - Ol kullaga allay cumuşnu berirge kalay carar, dedi han, - alay, ol arı barırga bek tiley ese, cük taşıvçu kart alaşaga minsin da barsın.

Bıjmapapah, ol osal atha da minip, ketdi. Ol elden çıkgan zamanda, hurjunundan kesini atını kılın çıgardı da küydürdü. Olsagatdan anı allına, üsünde da savutları bla bay kiyimleri bla batırla minivçü bir at çıkdı. Bıjmanapah cangıdan kiyindi, atha mindi, sora andan arı ketdi. Atı çaphan etmey edi, jel kibik uçhan ete edi. Kep mıçımay, ol suv boynuna cetdi. Ol suvnu boynunda va kalın kamişle öse edile. Bıjmapapah, solurga umut etip, alay tohtadı. Bir zamanda ol kamişle içinde tişi aslannı kördü. Bıjmapapah, süyrelip, cuvukga barıp, tişi aslannı maradı. Tişi aslan, sekirip turup, Bıjmapapahdan tilep başladı:

- Meni öltürme, meni gitçe balalarım bardıla. Sanga ne kerek ese da, ayt, men barın da eterme. - Manga seni sütün bla bir aslan balaçıgın kerekdi, dedi Bıjmapapah. Tişi aslan, süt da, aslan bala da berirge ırazı boldu. Bıjmapapah aslan balanı da, sütnü da alıp, artha coluna ketdi. Colda bara, ol hannı tamata kiyövlerin cetdi. Ala, açuvlanıp, mıdah bara edile. Nek deseng, hanga ala bir zat da eltmey edile. Bıjmapapah alanı cetgende, ala anı tanımay kalgan edile, anı salam berivüne cuvap etip, anı kayrı em nek barganın suragan edile. - Men aslan süt bla aslan bala izley çıkgan edim, dedi Bıjmapapah, - meni katınım avruydu da, ma, anga darmanla alıp barama. Kiyövle andan bir kesek aslan bala etçik bla aslan sütçük tilep başladıla. Sizni cavurunlarıgızga meni tamgamı saldırsagız, men sizge et da, süt da berirme, - dedi Bıjmapapah.

Kiyövle ırazı boldula em da anı üçün birer kesek etçik bla bir kesek sütçük aldıla. Köp mıçımay Bıjmapapah ala bla salamlaşıp ayırıldı em da başha col bla ketdi. Ol elge deri cetdi, han bergen osal atha mindi da, ol cırtık kiyimlerin kiydi da, üyüne kaytdı. Ekinçi kün erttenlikde hannı tamata kızları atalarına aslan bala etçik da, aslan süt da keltirdile. Han alaga ıspas etdi, alay hannı sav eter üçün a et bla süt asırı az edile. Ol zamanda Bıjmapapahnı katını hanga köp süt, et da keltirdi. Han andan alırga unamay edi, alay anı ahluları tilep, aldırdıla. Han etden aşadı, sütden içdi da, bılay aytdı:

Men igirek boldum, alan süt bir aman iyis etedi. - Atam, biz gedeşde caşaybız da, ol andandı, - dep cuvap etdi, kızı. Han alaga gedeşden at orunga köçerge erkinlik berdi. Aslannı sütü bla aslan balanı etinden sora, han sav bolup, başladı. Alay bolganlıkga, ol dagıda karuvsuz edi. Ol zamanda ol hanga algın col boluşluk etgen kurtha katınnı çakırdıla. - Maral et aşasa han sav bollukdu, dedi kart katın. Han tamata kiyövlerin maral etge ciberdi. kiçi kiyövün a esine da tüşürmedi. Ekinçi kün Bıjmapapah hanga kesi bardı em da darman izley barırga anga da erkinlik beririn tiledi.

- Bılay katı tilegenden sora, ol biyagı aman atnı da al da bar, - dep aytıp, han anga art burup koydu. Bıjmapapah hannı biyagı ol aman atına da minip, ketdi. Ol avuldan çıkdı, at kılnı kıyırın kabındırdı, sora anı allına anı ol biyagı batırla minivçü atı çıkdı. Bıjmapapah cangıdan igi kiyimlege kiyindi da, kesini atına minip, andan arı ketdi. Anı atı anı kalın agaçnı içine eltip, anda tohtadı. Bıjmapapah bir kolda maral sürüvnü esledi. Kesini batırla minivçü atını boluşlugu bla ol bir maralnı tutdu da, kalganların ciberip koydu. Ol maralnı kesdi, etin artmaklaga saldı da, ol tamata kiyövle kaytırık col bla artha kaytıp tebiredi. Algın coldaça, tamata kiyövle kurlay kaytıp bara edile. Üçüsü da salamlaşıp, birge ketip tebiredile. - Sen kayrı barasa? - dedile Bıjmapapahha. - Maral eti izlegen edim, meni anam avruydu, - dep cuvap etdi ol.

- Endi va ma anga darman alıp barama. Kiyövle andan bir kesek et tilep başladıla. - Siz kesigizni kabırgalarıgızga meni tamgamı salırga unasagız, et berirme - dep Bıjmapapah cuvap etdi. Kiyövle unadıla. Bıjmapapah alanı kabırgalarına kesini tamgasın saldı, bir kesek etçik berdi, sora ala bla salamlaşıp, başha col bla üyüne ketdi. Avulga cetgen zamanda, Bıjmapapah biyagı han bergen atha mindi, kesini gürbü kiyimin kiydi da üyge ketdi. Ekinçi kün erttenlikde hannı tamata kızları atalarına maral etçik alıp keldile. Kiçi kızı da hanga maral et keltirip keldi. Han andan etni alıp aşarga unamay edi alay anı cuvukları bek tilegenleri sebepli, ala ol kızga canları avrup, cak bashanları üçün, kıznı atası ol kızı bergen etni da aşadı. Han ol etni aşap bılay aytdı:

- Et a igi edi, alay calan da aman iyis etedi.
- Atam, da biz at orunda caşaybz, iyis etmey, ne etsin, - dedi kızı. Ol zamanda han alaga at orundan aş üyge köçerge erkinlik berdi. Han sav boldu Kesini sav bolganını kuvançına ol ullu kurmanlık, toy-oyun eterge başladı Köp halknı cıydı, uzakda, cuvukda hanlanı da caşları bla birge çakırdı. Kesini tamata kiyövlerine va bek igi atlaga minerge, bek bagalı, aybat kiyimle kiyerge buyurdu. - Men bu kuvançda, meni kiyövlerim kimden da bay kiyinirlerin süyeme, - dedi ol.

Bıjmapapah munu eşitgende, han anı kiyövge sanamaganı üçün, cüregi bek kıynaldı. Ol avulnu arı canına bardı da kara kılnı kıyırın kabındırdı, ol zamanda anı allına batırla minivçü cüyrük kara at çıkdı. Bıjmapapah terk oguna igi kiyimlege da kiyinip, batırla minivçü dum kara atha da minip, hannı arbazına cetdi. Adamla asırı seyirsingenden, tamaşa etip kaldıla; alanı allarında, alanı közlerin asırı kamathandan, sokur etip koyarça, allay aruv at süyeldi. - Bu bay caş kaydandı, ol kimladandı? - dep adamla barı da bir birlerine sora edile, alay kişi da cuvap etalmay edi. Ol Bıjmapapah bolur dep, kişini da esine kelmey edi. Bıjmapapah atdan tüşdü da, anı hannı allına eltdi da, bılay aytdı:

- Han, ma bu batırla minivçü at endi senikidi, - dep ketdi. Avuldan arı çıkgandan sora, ol kök kılnı kıyırın kabındırganlay anı allay, batırla minivçü karaldım kek atı çıkdı. Bıjmapapah allın coldan ese bay, omak kiyimlege kiyindi, sora at, sadak okça uçup, anı hannı arbazına cetdirdi. Ol hannı kalasını buruv begimlerinden sekirip - sekirip ötdü da, adamla va bütün bek tamaşa etdile. Ala ol caşnı kim bolganın bir da bilalmadıla. Bıjmapapah atnı hanga eltgendi em da anı hanga savgaga bergendi. Halk batırla minivçü atlanı tögeregine basınıp seyir ete edile. Bıjmapapahnı arbazdan kalay ketgenin kişi da eslemegen edi. Bıjmapapah a, biyagı avulnu arı canına ketdi, da kılnı kabındırdı da, sora anı allına ak at keldi. O hannı kalasını buruvlarını bek biyik cerleri bla sekirip, ötüp, hannı arbazını ortasında tohtadı. Adamla ol aythılık igi caşha bla anı seyir atlarına karap, sıylanıvnu da unutup, barı da seyir-tamaşa etip kaldıla. Adamla Bıjmapapahnı tögeregine basındıla, sora anı kim bolganın sorup başladıla. - Han eşitirge süye ese, - dedi Bıjmapapah, - ma barın da aytayım. Han erkinlik berdi, sora caş bu biz bilgenni aytıp başladı. Asırı seyir etgenden, han küçden-butdan sav kalgan edi. Bu anga tüşça körüne edi. Bu caş anı kiçi kiyövü bolganın bildi, alay anı haparın böldürürge bolmadı. Men bu han manga bergen osal atlaga da minip avulnu arı canına barıp, andan kesimi batırla minivçü atlarımı çakıra edim, ala va aslan bala etni da, aslan sütnü da, maral etni da madarırga boluşa edile Men har zamanda da tamata kiyövle kaysı col bla barlık bolsa da, ol colga kele edim. Eki közüvde da ala kuru kolları bla kaytıp kele edile, men a alaga bir kesek et bla süt bergen edim. Anı sebepli va, men alanı cavurunlarına bla kabırgalarına kesimi tamgamı kızdırıp salganma. Han da, cıyılıp turgan halk da caşnı aythan haparını kertiligin bilirge aşıkgandan tözalmay edile. Barı da, kerti da, hannı tamata kiyövlerini cavurunlarında bla kabırgalarında tamgaları bolganına bla bolmaganına kararga süye edile. Han alaga köleklerin teşerge buyurdu, sora barı da alanı cavurunlarında, kabırgalarında küydürülüp salıngan tamgalanı kördüle  Han kesini tamata kiyövlerine, ala anı aldaganları üçün açıvlandı, çamlandı. Bitsu halk karap turganlay, han kesine cangız kiyövge Bıjmanapahnı sanadı em da kesini savlay hanlıgın anga berdi. Tamata eki kiyövün a ol, kıstap, tiyresinden gunç etdi. Bıjmapapah a, kesini caş katını bla birge nasıplı caşap kaldıla. Hannı izmisi bla, ekisi da barıp, Bıjmapapahnı atasın, anasın kesleri bolgan cerge keltirdile. Andan başlap, ala bir birlerinden ayırılmay, ahır künlerine deri da aşap caşap kaldıla.

Görüntüleme: 353